ĐỒ ĂN VÀ CÂN NẶNG
Câu hỏi 59
Chồng tôi không bao giờ phụ giúp việc bếp núc; nếu để anh ấy tự ăn tối, anh ấy sẽ chỉ ăn một gói bim bim khoai tây và ngồi xem ti-vi. Làm thế nào tôi có thể gieo một hạt giống để anh ấy thấy hứng thú hơn với việc nấu nướng cũng như ngồi xuống cùng nhau ăn một bữa tối ngon miệng?Câu hỏi này đến khi tôi đang ở Los Angeles thực hiện một số buổi nói chuyện về kinh doanh, địa điểm là gần Wilshire và đường 405. Một bữa tối được tổ chức với sự tham gia của sáu hay bảy người trong một ngôi nhà trang nhã tại bãi biển Venice. Lúc đó, chúng tôi đã ăn xong và đang ngồi uống cà phê, mắt nhìn ra ngoài ngắm biển qua một khung cửa sổ mà gần như chiếm trọn phần trước của ngôi nhà.
William trông có vẻ nhăn nhó vì Laurie, vợ cậu, đang chỉ trích thói quen ăn uổng của cậu - tôi sẽ phải tìm ra một câu trả lời làm sao để mang họ quay trở về bên nhau.
“Tôi cũng từng nghĩ rất nhiều về chuyện này,” tôi nói, “vì tôi gần như cũng có thói quen tương tự. Tôi thấy mình suốt ngày ăn vặt - và đôi khi tâm trí tôi hiện diện, tôi dừng lại để kiểm tra xem mình có thực sự đói không.
Tôi thường phát hiện ra rằng mình không đói. Rồi tôi kiểm tra xem tại sao ngay lúc này mình lại đang ăn, và hóa ra đó chỉ là một dạng thói quen khi căng thẳng, giống như đập chân hay xem hòm thư điện tử dù cho chỉ vừa mới xem cách đây vài phút. Không phải là tôi đang gặp bất kỳ sự sợ hãi hay áp lực nào đặc biệt, mà chỉ là tôi cần phải làm gì đó. Vì vậy, tôi đi đến chiếc tủ lạnh và lấy ra một thứ gì đó, gần như là ngẫu nhiên và bắt đầu ăn.
Đôi khi tôi hoàn toàn ngược lại: tôi ăn bữa trưa muộn với một đĩa sa-lát nhỏ, ngon, tốt cho sức khỏe và rồi tôi cảm thấy hạnh phúc, mãn nguyện đến mức không còn nghĩ đến chiếc tủ lạnh nữa.
Vì vậy, tôi đi vào xác định trạng thái tâm trí mãn nguyện này - tôi học được cách nhận ra khi nào nó ở đó và khi nào nó không ở đó. Điều tôi phát hiện ra là, nó không phải chỉ là một nơi mà tâm trí tôi thỉnh thoảng ngẫu nhiên đi vào; mà thực ra, nó là một trạng thái thiền của tâm trí. Từ đó, tôi bắt đầu gọi nó là Tâm trí Thiền. Tôi nghĩ đây là một giải pháp rất thực tế dành cho rất nhiều vấn đề có liên quan đến đồ ăn mà chúng ta gặp phải.”
Tai của William vểnh lên; cậu ấy không quá quan tâm đến các thói quen ân uống của gia đình mình nhưng cậu ấy tò mò về thiền. “Thế... ‘Tâm trí Thiền’ là gì? Làm thế nào ông đi vào trong đó được?”
“Bạn có thể coi toàn bộ bài tập thiền này,” tôi bắt đầu, “như một bài tập lái xe. Chỉ có điều là ở đây, chiếc xe chính là tâm trí bạn.
Nghe này. Một hôm, khi tôi đang học trong tu viện ở Tây Tạng thì giảng viên chính của tôi quyết định rằng ông muốn đi thăm tu viện Ganden. Vào lúc đó, chuyến đi sẽ mất 12 giờ lái xe, có đoạn đi qua vùng nông thôn xanh mơn mởn, có đoạn sẽ phải nhích từng chút một xuyên qua những đám người, lợn, bò đứng chật cứng các con phố trong những thị trấn nhỏ ở Ân Độ.
Thời đó, tu viện có một chiếc Hindustan Ambassador. Đây là một mẫu xe được lấy cắp từ người Anh vào cuối những năm 1950 và kể từ đó, nó không hề thay đổi một chút nào - trong phần lớn giai đoạn mà tôi dành rất nhiều thời gian ở Ấn Độ, đây là chiếc xe duy nhất bạn có thể mua ở đó.
Không hiểu sao một nhóm những người cao niên trong cái trường đại học đặc thù của tôi trước đây từng quyết định rằng một trong số những nhà sư ở tuổi vị thành niên - một nhà sư đặc biệt nghịch ngợm - chính là sự đầu thai chuyển kiếp của một vị lạt-ma nổi tiếng đã qua đời vào đúng lúc cậu bé được sinh ra. Họ tìm cách ép cậu bé trở thành một học giả tôn giáo nhưng cậu bé không thích, và cuối cùng, cậu bé đã thoát khỏi việc đó bằng cách học lái chiếc xe của tu viện, một việc gần như cũng danh giá không kém.
Hiện cậu bé đó đang lái xe - điều này vốn đã đủ gây sợ hãi rồi, đặc biệt là ở một đất nước gần như không có biển báo giao thông: có lần khi chúng tôi tìm đường đến sân bay thành phố Bangalore, chúng tôi đã bị sa vào một vũng bùn nằm giữa một cánh đồng ngô mà không biết cách nào để thoát ra. Nhưng giờ thì giảng viên của tôi cho rằng học trò của ông, Nawang, cũng nên học lái xe; vì vậy hai thầy trò đổi chỗ cho nhau.
Vài phút sau, chúng tôi phát hiện ra rằng Nawang có cảm giác đặc biệt tốt về không gian. Bất cứ khi nào cậu quay sang nhìn thấy khi ông bảo cậu cách lái xe, cậu cũng xoay cả thân trên theo, cùng với đó là cánh tay và bàn tay. Điều đó có nghĩa là cứ vài giây cậu lại lao thẳng xe vào rãnh thoát nước ở lề đường còn chúng tôi, những người còn lại, hét lên trong kinh hoảng.”
Laurie nhìn sang quầy phục vụ cà phê nằm ở một bên của phòng khách, tay khuấy đường và rõ ràng đang tự hỏi, chuyện này thì có liên quan gì đến việc William nhét đầy bim bim khoai tây vào mồm.
“À... vậy đó, thiền, như bạn thấy, chính là việc lái xe trên một con đường gồ ghề ở Ấn Độ và cố gắng tránh những cái rãnh thoát nước ở hai bên đường.”
“Sao lại thế?” William hỏi.
“À, bạn gần như có thể định nghĩa thiền là dệt nên một con đường nằm giữa hai trạng thái của tâm trí mà phần lớn chúng ta gặp phải vào phần lớn thời gian trong ngày. Và cả hai trạng thái tâm trí đó đều phá hoại Tâm trí Thiền của chúng ta. Khi chúng ta không có được Tâm trí Thiền, chúng ta cảm thấy mình muốn đi đến cái tủ lạnh và ăn - không phải do chúng ta đói mà do, ở một mức độ rất căn bản, tâm trí chúng ta đang hơi căng thẳng hoặc buồn chán.
Chỉ cần bạn giữ cho tâm trí mình tránh xa hai cái rãnh thoát nước thì bạn sẽ có Tâm trí Thiền. Khi đó, bạn sẽ cảm thấy hạnh phúc, mãn nguyện, và thông suốt. Khi tâm trí bạn cực kỳ thông suốt, bạn sẽ nghĩ về đồ ăn theo một cách khác. Bạn sẽ không còn có cảm giác thúc giục mình vồ lấy gói bim bim khoai tây và dùng răng xé nó một cách vô tri nữa.
Thay vào đó,” đến đây tôi nhìn Laurie một cách đầy ẩn ý, “bạn có thể sẽ bắt đầu thấy mình rơi vào trạng thái thiền để tập trung tâm trí vào việc sửa soạn và ăn một bữa ăn ngon lành: cẩn thận chọn lọc một công thức mà cả hai bạn đều thích và cảm thấy việc sửa soạn theo nó thật thú vị; nhẹ nhàng dạo bước qua khu vực rau quả của một cửa hàng thực phẩm khang trang để khám phá những nguyên liệu tươi ngon nhất; rồi sau đó đứng bên nhau, vai kề vai, nấu nướng trong căn bếp, bao phủ chung quanh là một sự im lặng thân mật.
Những kẻ thù của thiền: Tâm trí bận rộn và tâm trí chếtNhưng để đến được đó, bạn cần đến được Tâm trí Thiền; và để đến được đó, bạn cần tránh hai cái rãnh thoát nước. Và để làm được như thế, bạn cần biết hai cái rãnh thoát nước đó là gì cũng như làm thế nào có thể nhận ra sự hiện diện của chúng trong đầu bạn.”
“Thế cái rãnh thoát nước đầu tiên là gì?” William hỏi.
“Cái rãnh thoát nước đầu tiên, bạn có thể gọi nó là Tâm trí Bận rộn. Tất cả chúng ta đều có Tâm trí Bận rộn và điều đáng buồn là chúng ta không biết chúng ta có nó. Ngay cả nếu chúng ta có biết đi nữa thì có lẽ chúng ta cũng chẳng nghĩ đó là vấn đề gì to tát. Tôi cho rằng, với sự ra đời của nhiều thứ đồ công nghệ mới khiến chúng ta bị xao lãng - điện thoại di động, trò chơi điện tử, tin nhắn, lướt mạng, những bài hát mới nhất ngay trong phút giây này - thì cái vấn đề Tâm trí Bận rộn cũ rích đã trở nên tồi tệ hơn gấp 100 lần so với trước đây.
Tâm trí Bận rộn không bao giờ ngơi nghỉ. Bạn ngồi xuống ăn sáng và đột nhiên bạn nghĩ đến một việc khác bạn phải làm. Bạn lấy điện thoại ra và nhắn tin cho một người nào đó, có thể bạn sẽ cho một thìa ngũ cốc vào miệng trong khoảng thời gian giữa tin nhắn này và tin nhắn sau. Trong khi bạn đang nhắn tin, bạn quyết định bạn phải xem mình có nhận được bức thư điện tử nào mới không, thế là bạn bước qua phòng khách, trên tay cầm một miếng bánh mỳ nướng.
Khi bạn mở máy tính xách tay ra để kiểm tra thư điện tử, một trang tin tức bật ra danh sách 10 bộ phim dở nhất năm tính cho đến hiện tại, thế là bạn ngồi đọc một cách nghiêm túc một thứ mà bạn không bao giờ cần biết - một thứ mà bạn sẽ quên trong vòng nửa giờ đồng hồ.
Tâm trí Bận rộn đưa bạn đi đâu? Bạn sẽ từ từ đánh mất khả năng tập trung vào bất kỳ thứ gì. Bằng một cách nào đó, bạn tự thuyết phục mình rằng bạn đang nhận được nhiều thông tin hơn và ‘kết nối’ tốt hơn với những người khác trên mạng, trong khi thực ra bạn chỉ đang đánh mất khả năng có được bất kỳ mối tương tác có ý nghĩa nào với bất kỳ người nào - hay trong ví dụ của chúng ta ở đây, là với thức ăn mà bạn đang ăn.
Bạn đánh mất khả năng nếm mùi vị của thức ăn đó, và bạn đánh mất khả năng phân biệt giữa một thứ ăn ngon và một thứ ăn không ngon - tất cả đều bắt đầu có mùi vị giống nhau. Dần dần, việc này phá hoại cơ thể bạn và sức khỏe của bạn.
Và khi bạn đánh mất khả năng tập trung, hay khả năng liên hệ với người khác theo bất kỳ cách thức có ý nghĩa nào, thì bạn bắt đầu tránh những phần khác trong cuộc sống. Thay vì trực diện đối mặt với thử thách, bằng tinh thần hứng khởi và tính quyết đoán, bạn bắt đầu thu mình, rút lui khỏi cuộc sống. Khi đó, tất cả những tháng ngày bạn chìm trong Tâm trí Bận rộn sẽ đẩy bạn vào Tâm trí Chết - và đó là cái rãnh thoát nước thứ hai mà chúng ta cần tránh.
Tâm trí Chết dễ xác định hơn Tâm trí Bận rộn. Nếu bạn muốn biết Tâm trí Chết là như thế nào, thì hãy ăn đến no căng bụng rồi sau đó cố gắng tập trung vào một công việc nào đó ở nhà hoặc ở văn phòng. Bạn sẽ cảm thấy mình trì độn, buồn ngủ, và không có chút cảm hứng làm việc nào; ngay cả khi bạn có thể ép tâm trí mình đối mặt với một thử thách thì bạn cũng sẽ nhanh chóng rút lui và để lại nó trong tình trạng dang dở. Một cách khác để dễ dàng đi đến Tâm trí Chết là bạn chỉ cần ngủ ít đi một hai tiếng so với mức độ bạn cần để cơ thể được làm mới lại.
“Thế làm thế nào chúng ta tránh xa khỏi hai cái rãnh thoát nước này?” Laurie hỏi. Giờ cô đã bắt đầu cảm thấy hứng thú và đi đến ngồi trên mép ghế, cạnh William.
“À, như tôi đã nói rồi, việc đầu tiên chỉ là bạn cần nhận ra mình có Tâm trí Bận rộn hay Tâm trí Chết trong bất kỳ khoảnh khắc nhất định nào. Nó sẽ không còn là một thử thách lớn lao nữa nếu có người bảo cho bạn hai cái rãnh thoát nước này là gì và bạn thường xuyên dừng lại trong ngày để xem mình có bị trượt vào trong một trong hai cái hay không.
Đối với Tâm trí Bận rộn, bạn cần cắt bỏ những kích thích tố. Hãy tải một đồng hồ bấm giờ cho máy tính của bạn để nó tự động theo dõi bạn đã làm một công việc gì đó trong bao lâu và cố giới hạn một công việc trong khoảng thời gian một tiếng rưỡi, trong đó ít nhất dành nửa tiếng giữa các công việc để làm một việc khác - đặc biệt là những việc khiến bạn phải ra ngoài hoặc di chuyển theo một cách nào đó.
Hãy chọn một thời điểm nhất định trong ngày để giải quyết phần lớn thư điện tử và tin nhắn; tìm cách kiểm soát chúng chứ đừng để chúng kiểm soát bạn. Khi bạn đang tương tác trực tiếp với người khác, hãy lịch sự dành cho họ toàn bộ sự chú ý của bạn; nếu có một tin nhắn hay một cuộc gọi đi đến máy điện thoại của bạn, hãy nhận sau.
Hãy tìm cách giới hạn số thời gian bạn dành cho việc lắng nghe hoặc xem tin tức. Việc biết những điều cơ bản về các sự kiện trong nước và quốc tế là tốt, đặc biệt là khi có một chuyện gì đó đang xảy ra mà có thể cung cấp cho chúng ta một cơ hội để phục vụ người khác. Nhưng đa phần các tin tức chỉ nhằm mục đích thu hút sự chút ý và chiếm lấy thời gian của bạn để các nhà quảng cáo có thêm cơ hội để bán cho bạn một thứ gì đó. Hãy học cách lướt nhanh các tin tức để nắm bắt những trào lưu lớn có thể thực sự tác động đến cuộc sống của bạn, rồi sau đó để phần còn lại biến đi. Tâm trí bạn sẽ bình an và điềm tĩnh hơn rất nhiều.
Tài sản cũng là một yếu tố lớn góp phần tạo nên Tâm trí Bận rộn. Lại một lần nữa, hãy nghĩ về chiếc tủ quần áo trong phòng ngủ của bạn: hãy nhìn xuống ngăn dưới cùng và đánh dấu kiểu dáng cũng như màu sắc của những chiếc giày ở đó.
Nhưng tất nhiên, bạn đang thực sự nhìn vào những chiếc giày này trong tâm trí bạn - trong bộ nhớ của bạn, vì trong bộ nhớ, bạn có một cái kho nhỏ chứa tất cả những tài sản mà bạn sở hữu, giống như một thư mục trên máy tính xách tay của bạn. Cứ mỗi lần bạn mua một thứ mới, một tấm ảnh mới sẽ được thêm vào bộ nhớ của bạn.
Không gian trong tâm trí bạn là hữu hạn, cũng như bộ nhớ của ổ cứng trong máy tính. Cách tốt nhất để phá hỏng một chiếc máy tính tốt là lấp đầy nó hết mức có thể; và điều này cũng đúng đối với tâm trí bạn. Vì vậy, nếu bạn muốn chấm dứt Tâm trí Bận rộn, hãy thường xuyên xem xét tất cả đồ đạc trong ngôi nhà của bạn. Nếu bạn tìm thấy những thứ bạn không thực sự sử dụng - những thứ mà chỉ đang chiếm lấy không gian bên trong ngôi nhà và không gian bên trong tâm trí - thì hãy loại bỏ chúng, cho chúng đi. Những tổ chức từ thiện địa phương sẽ sẵn lòng nhận chúng và chuyển cho những người không có đủ.
Cuối cùng, hãy cố gắng đừng đặt quá nhiều công việc vào trong cuộc sống của bạn. Hãy chỉ nhận một lượng công việc mà bạn có thể dành cho chúng một sự chú ý thông suốt và an tĩnh. Bạn biết sự chú ý kiểu đó là như thế nào mà - nó giống như niềm vui thầm lặng khi được đọc một quyển sách hay, lắng nghe một bản nhạc yêu thích hay chìm trong một bộ phim tuyệt vời.
Miễn là đừng có để lạc sang thái cực bên kia,” tôi cảnh báo.
“Thế là thế nào?” William hỏi.
“Thực sự thì chuyện này giống hệt như việc lái xe vậy. Hãy nghĩ mà xem, khi người lái xe nói chuyện với người bạn ngồi bên cạnh thì bàn tay của người đó sẽ di chuyển tới lui trên vô-lăng một cách vô thức. Tâm trí Thiền cũng như vậy. Bạn nhận ra mình đang ở mép của cái rãnh thoát nước Tâm trí Bận rộn nằm trên một phía của con đường, thế là bạn sửa lại hướng đi của mình và cắt bỏ tất cả những lời hứa hẹn mà bạn đã đưa ra về việc phục vụ mọi người.
Nhưng lúc này, sẽ có rủi ro là bạn đi quá xa và chỉ ngồi nhà mà không làm gì cả - tức là bạn đang tiến đến sát mép của cái rãnh thoát nước kia, rãnh Tâm trí Chết. Một khi bạn đã học được cách cảm nhận tâm trí mình đang ở đâu vào bất kỷ thời điểm nhất định nào thì bạn sẽ khám phá ra rằng tất cả chúng ta đều có xu hướng đổi qua đổi lại giữa Tâm trí Bận rộn và Tâm trí Chết.
Bạn trở nên quá bận rộn, vì vậy bạn cắt bỏ hết; rồi bạn lại cảm thấy trì trệ vì bạn không có đủ những công việc thú vị để làm. Bí quyết ở đây là liên tục sửa đổi và phủ định sửa đổi, cũng giống như bàn tay trên vô-lăng. Cuộc đời hiếm khi đứng yên, và việc sửa đổi có suy tính kỹ càng là một kỹ năng quan trọng cần phải học.”
“Thế giả sử là ông thấy mình đang tiến sát đến Tâm trí Chết,” Laurie nói. “Lúc đó ông làm gì?”
Có những dấu hiệu nhất định cho thấy bạn đang rơi vào Tâm trí Chết. Bạn cảm thấy thiếu mục tiêu; bạn do dự rất nhiều, hoặc bạn chọn lựa các ưu tiên cho cuộc sống của mình theo một cách mà bạn biết là không thực tế - lảng tránh những công việc mà bạn cần phải hoàn thành trong khi dành thời gian hưởng thụ những thứ không thực sự quan trọng.
Để xốc lại bản thân, bạn cần ngồi xuống và viết ra một danh sách những việc bạn cần hoàn thành, rồi sau đó hãy cố gắng áp đặt một lịch trình cho mình. Hãy tìm một người bạn quan tâm đến việc giúp bạn thoát khỏi đống bùn lầy bạn đang sa vào và hỏi người đó xem bạn có thể hàng ngày gửi cho người đó một bức thư điện tử miêu tả chỉ một công việc mà bạn đã thực hiện trong ngày hôm đó hay không - một bước đi về phía những mục tiêu và hy vọng lớn của bạn - ngay cả khi nó chỉ mất vài phút.
Bạn bè là một trong những phương cách quan trọng nhất để giữ cho chiếc xe tâm trí không sa vào hai rãnh thoát nước nằm ở hai bên đường. Hãy chọn bạn một cách cẩn thận; những người Tây Tạng cổ nói rằng bạn bè giống như những cái khuôn được dùng để tạo nên những bức tượng Phật tý hon: khi bạn tương tác với bạn bè của mình - khi bạn được ấn vào họ giống như miếng thạch cao mềm bên trong một cái khuôn - thì tính cách của bạn sẽ được định hình theo tính cách của họ.
Hãy giữ ở giữaĐiều đó có nghĩa là, hãy tìm những người bạn mà dường như đã khám phá ra cách tránh được việc rơi vào Tâm trí Bận rộn hoặc Tâm trí Chết, và cố gắng ở gần bên họ. Hãy nhờ họ giúp đỡ.”
Tôi dừng lại và nghĩ một lát. “Này... bạn có nhớ tại sao chúng ta lại đang nói về việc lái xe ở giữa đường và cố gắng duy trì Tâm trí Thiền không?”
William gật đầu. Cậu đã hiểu.
“Tôi cho rằng ý tưởng ở đây là chúng ta có thể sống cuộc đời mình theo một cách giúp kích thích trạng thái tâm trí tập trung và an bình - một cuộc sống mà chúng ta thực sự ưa thích những con người và sự vật xung quanh chúng ta, chứ không phải chỉ hời hợt. Điều này sẽ lan sang cả những thói quen ăn uống của chúng ta: chúng ta sẽ bắt đầu quan tâm hơn và tìm được nhiều niềm vui hơn với những gì chúng ta ăn, thay vì chỉ ăn do căng thẳng hay buồn chán.”
Cậu liếc sang Laurie một cách ngại ngùng. “Anh có biết một công thức cho món crème brulée đấy,” cậu mỉm cười.
“Nó sẽ sau món sa-lát Caesar ngon tuyệt mà em đang nghịch,” cô mỉm cười và đánh vào tay cậu.