by vochieu » 20 Jun 2008
Để giúp wí Mít hiểu thêm về vè Lô Tô xin trích đăng một vài căn bản về vè Lô Tô
Một vài căn bản về vè Lô Tô
I. Số câu và số chữ trong mỗi câu
Vè Lô Tô là một lọai văn chương bình dân có nhiều tính cách truyền khẩu. Vè Lô Tô có vần điệu như những bài lý (Con Sáo, Ngựa Ô) hay những bài sớ Táo Quân. Căn bản của vè Lô Tô là liên khúc của cặp câu 4 chữ. Thí dụ:
Con gì ra đây
Tui bốc cờ ra.
Cờ ra con mấy
Con gì ra đây.
hoặc:
Lác khô đi trước,
lác ướt theo sau,
Hai lác gặp nhau
tha hồ mà gải..
Tha hồ mà gải,
Là con số bảy,
Cờ ra con mấy,
Con mấy gì đây.
Bỏ chung với nhau sẽ ra bài vè cho số 7:
Con gì ra đây
Tui bốc cờ ra.
Cờ ra con mấy
Con gì ra đây.
Lác khô đi trước,
lác ướt theo sau,
Hai lác gặp nhau
tha hồ mà gải..
Tha hồ mà gải,
Là con số bảy,
Cờ ra con mấy,
Con mấy gì đây.
II. Biến thể - Số chữ trong câu
Rất thường ta thấy câu 4 chữ biến thành câu 5 chữ, nhưng khi hô vè người ta đọc nhanh hơn để có cùng nhịp điệu với câu căn bản 4 chữ. Sự thêm chữ này làm bài vè nghe thích thú hơn.
Con gì ra đây
Tui bốc cờ ra.
Cờ ra con mấy
Con gì ra đây.
có thể trở thành:
Con gì nó ra đây
Tui bốc con cờ ra.
Rồi cờ ra con mấy
Con gì ra đây.
...
III. Biến thể - Sự lặp lại
Cũng rất thường khi người hô bốc được con cờ nhưng chưa nhớ ra câu vè, hoặc chờ xem có ai giơ tay kinh không anh ta dùng chiến thuật lặp lại để câu giờ.
Con gì ra đây
Tui bốc cờ ra.
Cờ ra con mấy
Con gì ra đây.
có thể trở thành:
Con gì ra đây
Tui bốc cờ ra.
Tui bốc cờ ra.
Cờ ra con mấy
Cờ ra con mấy
Con gì ra đây.
...
hay chung cả hai thêm chữ và lặp lại:
Tề Thiên Đại Thánh
ở động thủy liêm,
học được phép tiên
càn khôn quấy phá,
gặp Phật Như Lai
hoá phép bàn tay,
hoá núi Ngũ Hành
đè con khỉ đột.
Đè con khỉ đột,
là con số 1.
Là con số 1,
rồi cờ ra con mấy.
Cờ ra con mấy,
con mấy gì đây,
con số gì đây.
...
Sự lặp lại thường thấy với mục đích xác nhận con số:
...
Con gì nó ra đây
Con ba mươi hai
Con ba mươi hai
Là con ba con hai.
...
Theo dòng nước chảy
là con bảy mươi bảy
Con bảy mươi bảy
là hai con bảy.
IV. Cách gieo vận
Ngôn ngữ Việt có nhiều nhạc tính vì vậy bài lục bát nào tự nhiên cũng là bài hát rồi. Vè và lý cũng vậy. Vè Lô Tô không có qui luật gì về cách gieo vận nhưng nếu có vận bài vè nghe thích thú hơn. Vì vậy người đi đánh Lô Tô phần đông chỉ để nghe hô vè chứ mục đích được thua chỉ là chuyện phu. Quan sát những câu vè ta thấy cả hai lối yêu (gieo vần giữa) và cước (gieo ở cuối câu).
Yêu vận "ấy" như:
Cờ ra mà con mấy,
Chưa thấy con cờ ra
Tui bốc con cờ ra,
Rùi cờ ra con mấy?
...
Cước vận như:
Lô tổ, lô tô,
quý cậu quý cô.
Muốn chơi lô tô
thời nghe mà cho kỹ.
Nghe mà cho kỹ
kẻo mất con cờ kinh.
Lỗi ấy tại mình.
đừng trách tui mà hô lộn,
Vòng cầu đã quay trộn,
tui bốc con cờ kinh.
Con số gì đây,
con gì nó ra đây.
...
V. Vận bắt buộc
Vận bắt buộc là vận gieo vào con số. Hình như đây là luật thơ duy nhất của vè Lô Tô. Vận bắt buộc này tuy không cố ý nhưng cũng có lý do là tăng thêm sự thích thú cho người đánh Lô Tô đoán con số gì sẽ ra dựa trên vần của bài vè:
...
Tha hồ mà gải,
Là con số bảy.
...
Vừa khóc vừa la,
Là con số ba.
...
Em vội cuốn mền,
em xách chiếu theo ai,
Em xách chiếu theo ai,
là con ba mươi hai.
VI. Biên cải, biến chế
Ngày nay, để cho trò chơi thêm hao hứng, người ta còn dùng Thơ, Ca dao, Tân nhạc, Cổ nhạc, hò, hát ….cứ gọi là hầm bà lằng sáng cấu …
Thử tưởng tượng một anh chàng tay bốc sô, tay nhịp song lang, miệng hát hò …..và mình thì hồi hộp dò và đóan, nhất là mấy người đang chờ ….thì vui biết bao nhiêu, phải không bà con
ST