Cây hoa súng (Nymphaea) là một trong những viên ngọc trong thế giới thực vật thuỷ sinh, chúng luôn được ca ngợi vì vẻ đẹp và thường xuyên được thể hiện trong các tác phẩm nghệ thuật. Loài cây này cũng rất dễ trồng và đem lại mùi hương thơm dễ chịu cũng như những đoá hoa thanh thoát.
Giới : Plantae.
Ngành : Magnoliophyta.
Lớp : Magnoliopsida.
Bộ : Nymphaeales.
Họ : Nymphaeaceae Salisb.
Họ Súng (danh pháp khoa học: Nymphaeaceae) là một danh pháp thực vật để chỉ một họ trong thực vật có hoa. Hoa súng trắng là quốc hoa của Bangladesh. Đối với một số nền văn hóa phương Tây thì nó là loài hoa biểu tượng của những người sinh vào tháng 7.
Các loài súng sinh sống ở các khu vực ao, hồ và đầm lầy, với lá và hoa nổi lên trên mặt nước. Lá súng hình tròn, các chi Nymphaea và Nuphar có lá bị khía chữ V nối từ mép lá tới phần cuống lá, nhưng chi Victoria lại có lá hoàn toàn tròn và không bị khía. Lá đơn, mọc cách. Hoa xếp xoắn vòng: lá đài 4 – 12 cánh (thường 5 - 6) đôi khi có màu và lớn hơn cánh hoa như ở chi Nuphar. Cánh hoa nhiều, xếp lợp (ở chi Nuphar cánh hoa rất nhỏ và có dạng vảy). Nhị nhiều, xếp xoắn. Bộ nhụy gồm 5 - 35 lá noãn, hợp nguyên lá noãn với bầu thượng, trung hoặc hạ. Tổng cộng 4-6 chi và khoảng 60-80 loài (tùy theo hệ thống phân loại), phân bố rộng khắp thế giới. Ở Việt Nam có 2 chi là Nymphaea và Victoria với khoảng 5 loài.
Các loài súng chịu rét chỉ nở hoa vào ban ngày còn các loài súng nhiệt đới có thể nở hoa vào ban ngày hoặc ban đêm cũng như là nhóm duy nhất có chứa các loài súng với hoa có màu xanhlam.
Khả năng tồn tại của hạt hoa súng theo thời gian là rất dài, vào khoảng 2000 năm.
Hoa súng có thể có mùi thơm (chẳng hạn loài súng thơm Nymphaea odorata). Hiện nay tồn tại khoảng vài trăm giống hoa súng khác nhau.
Hoa súng tuy không được kính mến bằng hoa sen , là hoa bình dân nhưng đa dạng hơn hoa sen.
Ở Việt Nam có 4 loài súng đã định danh. Hoa súng mọc khắp nơi ở Việt Nam :
Súng trắng, tên khoa học là Nymphaea pubescens Wild. L., tên Anh là Night Lotus. Rễ củ rất dài và rất to, 15 - 35 cai. Lá như lọng che, bìa răng cưa. Hoa súng này nở ban ngày vào buổi sáng tinh sương, tuy tên Anh lại là hoa súng ban đêm. Hoa to, 10 - 20cm, cánh trắng hay hồng, có hơn 100 nhụy đực màu vàng.
Súng trắng
Súng đỏ tên khoa học là N.rubra. Roxb., tên Anh là Red Water lily, hay được trồng trong ao hồ vì lá rộng, cánh hoa đỏ đẹp và đếm được 50 nhụy vàng. Đây là loài súng nở đêm và úp lại vào khoảng 11 giờ sáng.
Súng đỏ
Súng vuông hay súng chỉ tên khoa học là N.tetragona George Co là loài súng nhỏ nhất, tìm thấy ở Cần Thơ và ở Đà Lạt. Cũ rễ ngắn, mọc thẳng đứng, màu đen và ăn được. Hoa nhỏ, chỉ rộng 3 cm, nở ban ngày, nhưng nở về xế trưa.
Súng lam, tên khoa học là N. nouchali Buồm.f., tên Anh Blue Lotus of India, mọc ở ao hồ cũng như ở ruộng nước. Rễ cũ tròn, lá hình thuẫn, bìa hơi có khía, mặt trên phiến lá màu xanh lam đậm. Hoa trắng hay xanh lam đậm, rộng 7 - 15cm tùy nơi, cũng nở ban ngày, từ sáng sớm cho đến trưa. Cánh hoa màu xanh lục, với nhiều sọc đen.
Súng lam
Ngoài ra còn có loài hoa súng lá to, đường kính trên 1m màu đỏ, gân lá nổi bật dưới Lá, bìa lá cong lên phía trên phiến lá, hoa to 20 - 40 cm, nở ban đêm. Đó là loài hoa súng Vương Giả hay súng Mexico, du nhập từ xứ Mexico, Bắc Mỹ Châu.
Trong thực vật học, hoa Súng được xếp vào bộ Nymphaeales, xuất xứ từ chữ “Nympho” để chỉ những nữ thần trong thần thoại Hy Lạp, đây là những nữ thần trẻ trung, xinh đẹp sống ở sông, suối, ao hồ. Người đời tin rằng ở những nơi mà các nữ thần đến chơi đùa thì đều có mọc lên những bông hoa súng. Chính vẻ thanh tú và sắc trắng tinh khôi của loài hoa này đã đem lại ý nghĩa tượng trưng cho sự trong sạch của tâm hồn. Ngoài ra loài hoa này thường chỉ nở vào lúc chớm chiều tà, giống như các buổi nô đùa ngắn ngủi của các nữ thần. Bông súng là loài cây mọc trên nước, có hai lá mầm mọc từ phôi, phát triển thành những phiến lá rộng, phẳng, nổi trên mặt nước. Ngoài màu trắng chủ đạo, còn có nhiều loại hoa Súng có những màu sắc sặc sỡ khác nhau, tô điểm cho vẻ đẹp của những mặt hồ tĩnh lặng.
Người Ai Cập đã dâng tặng riêng hoa Súng cho thần Mặt trời, vị thần của sự hùng biện. Loài hoa thú vị này khép mình về đêm và ngon giấc trên mặt nước yên tĩnh từ hoàng hôn cho đến bình minh. Hoa súng được gắn liền với dãi băng buộc đầu của ngài Osiris, một vị thần của Ai Cập. Nhiều vị thần trong đền thờ bách thần Hindu cũng đã được thể hiện với tư thế đang ngồi trên những bông hoa này, hình ảnh này gợi cho chúng ta nhớ đến truyền thuyết là thế giới này đã sinh ra từ giữa những dòng nước.
Hai loại hoa súng
Có hai loại cây hoa súng chính: loại chịu được giá rét và loại hoa súng nhiệt đới. Loại thứ nhất có thể sống trong suốt mùa đông, còn loại thứ hai thì cần phải bảo quản trong nhiệt độ ấm vào mùa đông hoặc phải trồng lại hàng năm.
Cách trồng
Trồng hoa súng trong những bồn hay chậu lớn làm bằng plastique hoặc sành, sứ . Một điều tiện lợi , khi chúng ta trồng trong chậu , bồn, đất sẽ không lẫn vào nước và khi mùa đông đến chúng ta có thể dể dàng giữ cây khỏi chết , dể dàng bón phân , làm sạch rể cây …. , Những chiếc bồn này cần đủ rộng để thân rễ mọc lan ra. Vì thân rễ của loại cây này chủ yếu mọc lan trên mặt đất chứ không cắm sâu, vì vậy cần loại bồn rộng hơn là sâu. Tốt nhất dùng bao tải cũ lót phía dưới để cho đất không bị rơi ra. Hoa súng chuộng nắng ấm và yên tĩnh. Hoa súng cần ít nhất 6 giờ ánh sáng mặt trời mỗi ngày. Rể hoa súng phát triển rất nhanh thế cho nên chúng ta nếu được nên trồng chậu và thả vào nước với mục đích không giúp rể cây hoa súng lan tràn . Trồng hoa súng bắt đầu vào tháng 4 của năm . Nhiệt độ thích hợp 23°C . Đất trồng , chúng ta trộn hỗn hợp đất và cát 1 :1
Bón phân :
Vào mùa hè , bón phân cho cây mỗi 3 tuần , bón phân pondtabs và phân dành cho cây thủy sinh (Slow-release) . Phân bón vùi sâu trong đất .
Để có được nhiều hoa
Mỗi bông súng sẽ tươi trong ba đến năm ngày. Chúng nở vào ban ngày và cụp lại vào ban đêm. Một khi hoa không còn nở nữa, nó sẽ từ từ chìm xuống dưới mặt nước. Để cây có nhiều hoa , cắt tất cả các hoa héo khi chúng chìm xuống, bạn hãy lần theo cuống hoa để cắt sát tận chân cuống, đồng thời bạn loại bỏ tất cả các lá đã chết hoặc đang héo. Trồng hoa súng trong hồ đáy khá sâu hoặc mặt nước luôn dao đông cũng có thề là 1 trong những nguyên nhân hoa ra ít .
Tách và nhân giống cây .
Nhánh hoa súng được rút lên khỏi mặt nước
Tách nhánh non ra khỏi nhánh chính thật cẩn thận
Chuẩn bị một chậu đất dành riêng cho hồ trộn với sỏi . Đặt cây mầm sao cho rể nằm dưới sỏi và lá non không bị rách . Sau đấy đặt chậu vào hồ nhưng không sát đáy hồ , kiểm tra thường xuyên sự phát triển lá của cây và giữ cho lá luôn mấp mí mặt nước có nghĩa là khi lá vươn lên chúng ta sẽ hạ dần chậu xuống . Một điểm cần chú ý: khi đặt chậu vào hồ sao cho cá nuôi trong hồ không vào được bên trong chậu nhằm tránh tình trạng cá rỉa lá non.
Cây sẽ cho hoa vào mùa sau .
Chăm sóc , nuôi dưỡng hoa súng nói riêng và cây thủy sinh nói chung .
Mùa xuân là mùa chúng ta kiểm xem cây cảnh trong hồ sau mùa đông đã như thế nào ? Chúng ta thay cây mới vào chổ những cây hư chết . Tiả bớt rể những cây đã phát triển nhiều . Chúng ta nên tỉa , tách bớt cây hoa súng sau 3,4 năm trồng khi nhận thấy có nhiều nhành lá non phát triển và cây cho bớt hoa . Chúng ta có thể tỉa , tách cây hoa súng vào thời điểm không còn giá lạnh về đêm . Vào mùa thu , chúng ta cũng nên đảo một lượt nhặt bỏ hết các nhánh hư , ủng . Dùng bừa cào dọn dẹp đáy hồ vứt bỏ những chất hữu cơ đã phân hủy do cây trồng thải ra .
Bệnh của cây :
Khi có bọ trên cành , lá hoa súng chúng ta dùng vòi xịt nước cho rớt các chú bọ .
Đôi khi bướm hay muỗi cũng ưng ý khi chọn cây là nơi phát triển dân số ,khi nước hồ không sạch .
Sự úng khô cổ rể cây do nấm Sclerotium rolfsï là căn bệnh nặng của cây . Lá bị đỏ , cuốn lại và trở nên dòn dể vỡ , nhất là những cây non . Biện pháp duy nhất là ngâm cây trong dung dịch diệt nấm , sau đó rửa thật sạch cây kể cả bồn trồng .
Nấm Sclerotium rolfsï
Làm thế nào giữ cây qua mùa đông.
Chúng ta có thể đưa chậu cây ra khỏi hồ vào mùa thu khi có đợt giá lạnh đầu tiên . Nhặt bớt lá , hoa, nhánh non để ráo khoảng 2 ngày , làm sạch rễ . Để tránh rễ củ bị úng thối chúng ta có thể nhúng qua thuốc diệt nấm . Chúng ta để củ vào 1 chậu nhựa với chút cát hoặc có thể bọc củ bằng vải và phủ 1 lớp mỏng cát bên ngoài . Để chậu cây vào 1 túi nhưa , không cột chặt miệng túi, nhiệt độ thích hợp không quá 10°C – 12°C để chậu cây nơi thiếu sáng . Thỉnh thoảng thăm chừng xem củ có bị meo mốc hay không .
Lược trích ,dịch và tổng hợp theo :
Nenuphars.com
Infotalia.com
Livios.be
Fondation-monet.fr
Caycanhthanglong.com.vn
bassins-de-jardins.wifeo.com
barranco-watergarden.eu
