Món quà tinh thần gởi tặng Christiane từ: Ace, MuaThuDuoiMua, Minh Chau, Lang Tu, giamchua, huy_theman
[center]
[/center]Asparagus eochinchinnensis (Ijour) Mezz. Còn gọi là cây tóc tiên leo, thân mềm bò dài trên các cây khác hay hàng rào. Cành biến đổi thành lá. Cây có củ như củ khoai lang chữa được bệnh ho, táo bón. Cây trồng ra đất cho leo lên cây cao. Trồng bằng cây con gieo từ hạt hoặc tách gốc.
Tường liên (Thanh long)
[center]
[/center]Tường liên là bò dài trên tường, còn có tên thanh long tức là “rồng xanh", thân có ba cạnh xếp khúc dài ngắn tùy theo đất tốt xấu, thân uốn lượn như con rồng màu đang đi. Từ thân có thể ra nhiều rễ bám chặt vào tường gạch và cây lớn, có thể sống lửng lơ, gửi vào thân cây to, song không ăn bám mà tự dưỡng. Ở miền Bắc chỉ cho hoa (vào tháng 8 âm lịch, ở miền Nam cho quả, quả chín giống một củ ấu hào, làm nước giải khát tốt. Hoa trắng đẹp như hoa quỳnh và cũng ăn được, nở không bền. Ở đình chùa cổ thường trồng cho bò lên các mũ tường, nóc cổng hay núi đá to, ở các tư gia cho cây bám vào cột trụ xi măng.
Khi cây bò hết cỡ, cành vươn ngang cũng rất đẹp. Cây rất dễ sống, vứt vào đâu, miễn là nó có đất lên đều là được. Có khi chỉ cần đưa đoạn thân vào gốc cây to hay tường gạch rồi tự khắc cây ra và leo lên. Nhưng nếu vừa mới chặt cành, cắt xuống đất mà tưới hay gặp mưa là thối gốc liền, rồi thối lan hết và chết. Vì vậy khi vừa chặt xong cần phải để khô vết thương hay tốt nhất là để vết thương lên sẹo rồi mớỉ trồng. Cây không cần chăm sóc, hoàn cảnh sống khó khăn thế nào cây cũng sống được. Song muốn có quả và quả nhiều cần có ánh sáng và chăm bón tốt.
Cây thanh long có tên khoa học hylocercus undatus (haw) brint. et. Rose thuộc họ xương rồng (cactaceae) khác với các cây xương rồng có mủ trắng, thuộc họ ba manh vỡ (euphorbiaeeae). Người ta cắt đoạn thân ngắn đem trồng vào chậu khi cây sống thì ghép cành cây lan càng cua (Zygocactus truncatus (haw.) Moran vào, hai cây cùng họ.
Ghép vào mùa hè chỉ cần dùng mũi dao nhọn, sắc chích vào thân cây sâu đến phần gỗ rồi cắm sâu cành cây càng cua vào. Sau khi đã gọt bớt phần vỏ ở chân cành rồi trát đất sét ở ngoài cho nước không thấm vào được ít ngày sau sẽ liền. Muốn cây càng cua được ghép chóng phát triển và cho hoa nhiều thì cắt bỏ phần thân mềm ở gốc cây xương rồng, chỉ để lại phần gỗ ở giữa một đoạn. Tất cả thức ăn do cây xương rồng thanh long quang hợp được sẽ dồn vào nuôi cây càng cua, phần thân xanh phía dưới vẫn tự quang hợp nuôi rễ được. Nếu cắt sát đất cây sẽ chết, nếu không thì tự cây xương rồng phải phát sinh chồi mầm. Cây càng cua cho hoa giống hoa quỳnh nhưng nhỏ có nhiều màu đỏ tía, đỏ thẫm, hồng. Ra hoa vào dịp tết dương lịch kéo dài tới tết âm lịch.
Đăng tiêu
[center]
[/center]Có hai giống, đăng tiêu lá nhỏ Tecoma Capensis linh và giống hoa to tecoma grandiflora loisel thuộc họ núc nác (pngnoniacean) có nguồn gốc từ châu Mỹ. Hoa kết thành ngù, sai hoa và lâu tàn màu đỏ da cam. Hoa nở suốt mùa hè và mùa thu. Làm giàn hoặc cho leo trên các giàn xi măng trên sân thượng, hoa rủ xuống trông như các chiếc đèn lồng nên có tên đăng tiêu. Đăng tiêu không kén đất, ưa ánh sáng và không chịu úng ngập. Giâm cành dễ sống vì ngay ở các đốt lá đã luôn luôn ra rễ sẵn.
Bông xanh
[center]
[/center]Tên khoa học Thunbergia grandiflora roxb. Thuộc họ ôrô (acanthaceae). Cây có lá đơn sẻ thùy, khác với đăng tiêu là lá to. Hoa to mọc thành chùm ở nách, lá màu tím nhạt, cho leo dàn chùm hoa cũng rủ xuống. Cây cho hoa vào mùa hè thu. Mùa Đông rụng lá thường trồng cho leo giàn phủ nóc cổng, mũ tường. Chịu được mọi bất thuận, song cớm nắng và thiếu ánh sáng cũng ít hoa. Nhân giống bằng giâm cành vào mùa xuân và thu. Cây làm thuốc chữa rắn cắn được.
Móng rồng
[center]
[/center]Còn có tên dây công chúa. Tên khoa học allamanda cathartica L. thuộc họ trúc đào (apocynaceae). Cây không leo, phân cành nhiều và vươn dài. Cây lá đều đẹp. Hoa 6 cánh xếp hai vòng, lúc chưa chín có màu xanh, khi chín màu chuyển vàng có mùi thơm như chuối tiêu hay sữa hộp. Hoa mọc ở kẽ lá đơn độc từng chiếc, cũng có khi mọc thành chùm, ít hoa, lá xanh tốt quanh năm. Thường được trồng cho leo nóc tường, nóc cổng hoặc balcon, cũng có khi làm giàn, cần chắc không cần dày chỉ có tính chất đỡ cành mà thôi.
Cây hoa móng rồng không ưa đất sũng nước, đất tốt càng phát triển cành lá và phải có ánh sáng nhiều, không chịu cớm nắng.
Nhân giống bằng chiết cành, giâm cành hơi khó.Có thể lấy hạt khi quả chín rụng xuống và đem gieo ngay song rất lâu mới cho cây to
Đại vàng (dây huỳnh)
[center]
[/center]Tên khoa học allamanda cathatica L. thuộc họ trúc đào. Cây đại vàng còn có tên là cây dây huỳnh là cách gọi riêng của người miền Trung, gọi chệch từ chữ hoàng sang chữ huỳnh. Hoa đại vàng có màu vàng rực và không thơm cũng như hoa đăng tiêu, hoa chùm ớt, hoa tigone, hoa bông xanh... hoa mọc thành chùm, ngọn rũ xuống.
Thân cây vươn dài, song không dài quá, ít bóng râm nên thường được cho leo lên nóc cổng hay trồng quanh gốc các cây lớn, ít khi làm giàn. Người ta thường dùng hoa này cắm vòng và cũng làm hoa cúng. Hoa nở vào mùa hè thu. Mùa đông cây rụng lá.
Cây yêu cầu đất không chặt chẽ, có nhiều ánh sáng, ẫm luôn và chịu được sự chăm sóc nhiều. Cây nhân giống bằng giâm cành bánh tẻ vào mùa xuân thu hoặc chiết vin tức là vin cành xuống đất, ghim lại và lấp đất cho ra rễ.
Hoa Chùm ớt
[center]
[/center]Tên khoa học Bigonia Venusta ker. Cùng họ với đăng tiêu. Tên thông thường còn gọi là cây hoa xác pháo hay rạng đông. Sở dĩ cây mang tên cây hoa chùm ớt vì hoa mọc thành chùm, ở đầu cành rũ xuống trông xa giống một chùm ớt chín với màu đỏ da cam. Cây chùm ớt cũng yêu cầu như đăng tiêu, song cây này chịu cớm và ẩm hơn. Hoa nở sớm vào mùa xuân và suốt mùa hè thu. Cũng nhân giống bằng cách giâm cành dễ dàng.
Thiên lý
[center]
[/center]Cây hoa thiên lý có tên khoa học Telosma cordata (bura.f.) merr pergularia minor ander. Họ thiên lý (asclepaadaceae). Do cây thân leo chằng chịt nên có tên thiên lý (ngàn dặm). Có người lại cho rằng mùi thơm của hoa đưa xa ngào ngạt nên đặt tên thiên lý. Hoa thiên lý ra thành chùm ở nách lá, màu hoa xanh lục nhạt và vàng, có mùi rất thơm về ban đêm và sáng sớm.
Cây leo bằng thân, không có tua cuốn ; lá và hoa ăn được, ăn hoa và lá thiên lý ngon thơm, dễ ngủ. Canh cua đồng nấu bánh đa sống, một món ăn dân dã không thể thiếu hoa thiên lý. Hoa nở vào mùa hè. Mùa đông cây rụng lá và chết các cành nhỏ. Có hai giống thiên lý. Giống cây lá và hoa to thơm hơn giống lá và cây nhỏ, đầu cánh hoa tròn. Hoa nở hình sao. Cây hoa thiên lý ưa ánh sáng và đất ẩm, tốt, không đòi hỏi chăm sóc nhiều và phải có thân leo hoặc ít ra là cho leo lên các cây lớn hoặc cây bụi.
Thường được làm dàn cho leo trước cửa nhà, sân hay leo trên balcon. Từ tháng 10 âm lịch trở đi, thiên lý ngừng cho hoa và bắt đầu rụng lá. Các cành nhỏ bị chết khô, tới tháng 2 - 3 thiên lý nảy chồi. Đầu tháng 4 thì cho hoa trở lại. Hằng năm, sau khi cây rụng lá thì nếu cây còn nhỏ chưa leo kín dàn cần cắt bỏ gần sát gốc. Cây đã có tuổi, 2 - 3 năm phải cắt sát gốc tới đất, cây sẽ lên thân mập và sống lâu. Kết hợp là bồi thêm đất tốt vào gốc.
Trồng thiên lý bằng cành, cắt các đoạn thân to bằng chiếc bút chì hoặc ngón tay dài 30 - 35 cm đem giâm vào mùa xuân. Cũng có thể cắt một đoạn thân dài 1 - 2m cuốn lại thành vòng rồi trồng như trồng sắn dây.
Lạc tiên cảnh
[center]
[/center]Tên khoa học của lạc tiên là Passinora hispida D.C thuộc họ lạc tiên (Passifloraceae). Cây lạc tiên cảnh cho quả to bằng quả chanh, khi chín có giống cho quả màu vàng, có giống cho quả màu đỏ, ruột quả thơm và chua dịu, dùng làm nước giải khát rất ngon thơm. Cây lạc tiên này khác cây lạc tiên ta thường thấy mọc hoang ở đồi núi trung du là hoa quả to, lá to và nhăn, thường ít sẽ thùy, cũng có tua cuốn và cho leo dàn hoặc leo mũ tường, hàng rào như thiên lý.
Cây đòi hỏi nhiều ánh sáng và đất tốt, được chăm sóc hoa quả sẽ cho nhiều. Cây lạc tiên cần hướng dẫn dây leo, mỗi cây chỉ để 5 - 7 thân cho leo vào một sợi dây thép hoặc tre dọc thôi, các nhánh từ các nhành chính mọc ra cho rủ xuống không phát triển được dài, sẽ cho 2- 3 hoa và quả, trông rất đẹp. Lá ăn được, vị hơi đắng và gây ngủ khỏe. Lạc tiên trồng từ cây con mọc từ hạt, sau khi ăn quả lấy hạt con gieo ngay. Cũng có khi giâm cành, quanh năm đều được. Mùa hè đặt đoạn gần ngọn xuống đất và lấp kín chỉ để 1 đoạn ngắn nhô lên, từ các đốt sẽ mọc ra.
Trong họ lạc tiên còn cây dưa gang tây (passiflora quadrangularis L.) cho hoa như lạc tiên. Quả to chín thì bở, ăn nhạt nhẽo, phải trộn với đường, mùi rất thơm. Quả xanh xào nấu vừa chín ăn được ,thay rau. Dưa gang tây cũng cho leo như lạc tiên. Hoa lạc tiên phải thụ phấn nhân tạo mới cho quả.
Hoa có mùi hôi man dại. Sau mỗi năm cũng cần cắt bỏ cành nhỏ và vài ba năm lại cắt tận gốc cây sẽ sống lâu. Hai cây trên này trồng để lấy bóng mát và quả ăn hơn là chơi hoa, cây cảnh: Người Úc xếp lạc tiên vào cây cảnh. Các nước Đông. Nam Á lại xếp là loại cây ăn quả.
Kim ngân
[center]
[/center]Tên khoa học Lonicera Japonica Thunb thuộc họ cơm cháy (caprifliaceae). Hoa buổi sáng có màu trắng bạc, chiều chuyển màu vàng kim nên có tên kim ngân (vàng bạc). Mùi thơm ngát. Trời đang nắng, mùi hoa tự nhiên thơm nức lên là sẽ mưa sau 7 - 10 giờ đông hồ. Cây mọc hoang ở các vùng núi đá, cũng được trồng làm cây hoa leo vì có mùi thơm dễ chịu và màu hoa đẹp. Hoa nở vào mùa hè, ngoài ra còn dùng làm thuốc hạ sốt và tiêu trừ mụn nhọt, giải độc. Cây chịu cớm và ưa khô, thoát nước, đất cần cao, không cần tốt.
Có thể cho cây leo lên dàn hoặc leo lên balcon. Cây nhân giống bằng giâm cành vào mùa xuân và thu rất dễ sống. Cũng có thể tìm đoạn thân bò ở mặt đất đã leo rễ sẵn về trồng
Hoa giun
[center]
[/center]Sở dĩ gọi hoa giun vì quả thường được dùng làm thuốc trị giun đũa, ở nông thôn xưa, vào ngày tết đoan ngọ, trẻ em thường được ăn quả này. Người ta cho rằng phải ăn đôi, nếu ăn lẻ 1 - 3 sẽ gây nấc. Quả giun còn được làm thuốc đau răng.
Cây hoa giun còn được gọi là xử quân tử. Người quân tử không "xuất chính" tức là không ra làm quan, song không hẳn là ẩn sĩ. Xử quân tử là cái tên có ý nghĩa rất sâu xa và chính xác với cây này. Cái tên đó nói lên tất cả cái đặc tính của nó, chiu đựng được mọi sự nghèo nàn bất thuận song luôn vươn ra ánh sáng là chân lý. Cây xanh tốt quanh năm, biểu hiện sức sống dồi dào mãnh liệt. Hoa đỏ thẫm nhưng đơn giản và hương thơm dịu dàng khiêm tốn, vẫn giúp ích cho đời, trị gian tà là diệt giun sán.
Tigone
[center]
[/center]Cây hoa tigone còn gọi là hoa Antigon. Tên khoa học là Antigonon Leptopus hook et adn. Thuộc họ rau răm (polygonaceae) có nguồn gốc từ châu Mỹ. Cây cho hoa quanh năm, chủ yếu là hè và thu. Hoa có màu hồng hoặc tím nhạt, rất sai. Thân leo chằng chịt, lá vương lại trên thân và khô khó rụng. Cây phát triển rất khỏe, chịu đủ bất thuận, không kén đất, không cần nhiều nước. Trồng nó trên giàn cao, trên sân thượng để lấy cảnh đẹp và bóng mát. Tigone trồng bằng cây con mọc từ hạt, lên rất khỏe. Cũng có thể bứng cây con từ gốc cây mẹ đem trồng, thời gian cho hoa không chênh lệch nhau là mấy.
