BÁNH TRÔI NƯỚC
(#1)Thân em vừa trắng lại vừa tròn, (#2)
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Lớn nhỏ mặc dù tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son. (#3)
Chú thích:
(#1-) Tức bánh ít trần ngọt ở miền Nam.
(#2-) Cũng có bản chép "Thân em thì trắng, phận em tròn".
(#3-) Tức cái nhân của bánh thường làm bằng đậu nhào lẫn với đường.
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
CÁI QUẠT GIẤY I
Một lỗ (#1) sâu sâu mấy cũng vừa,
Duyên em dính dáng tự ngày xưa.
Vành ra ba góc da còn thiếu, (#2)
Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa, (#3)
Mát mặt anh hùng khi tắt gió,
Che đầu quân tử lúc sa mưa.
Nâng niu ướm hỏi người trong trướng, (#4)
Phì phạch trong lòng đã sướng chưa?
Chú thích:
(#1-) Tức lỗ dùi để xỏ các nan quạt ở chỗ cuống tay cầm.
(#2-) Vì cái quạt mỗi khi mở ra thành hình tam giác, mà chỉ có nửa trên là giấy.
(#3-) Khi khép lại những chỗ giấy ấy thừa ra.
(#4-) Trướng là tấm màn (treo ở trước giường).
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
CÁI QUẠT GIẤY II
Mười bảy hay là mười tám đây? (#1)
Cho ta yêu dấu chẳng rời tay.
Mỏng dầy chừng ấy chành ba góc,
Rộng hẹp đường nào cắm một cây (#2)
Càng nóng bao nhiêu càng muốn mát, (#3)
Yêu đêm chưa phỉ lại yêu ngày.
Hồng hồng má phấn duyên vì cậy, (#4)
Chúa dấu vua yêu một cái này.
Chú thích:
(#1-) Vì quạt thường có 17 hay 18 nan.
(#2-) Tức một cây để xỏ nan quạt ở lỗ dùi.
(#3-) Có bản chép: "thời càng mát."
(#4-) Vì giấy quạt thường phất bằng nước trái cây, thứ trái giống như trái hồng nhưng nhỏ hơn, nhiều nhựa hơn và cũng chát hơn nữa. Quạt phất bằng nước ấy nên màu sắc thường có vẻ hồng hồng.
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
CẢNH LÀM LẼ
Kẻ đắp chăn bông, kẻ lạnh lùng,
Chém cha cái kiếp lấy chồng chung!
Năm thì mười họa, nên chăng chớ,
Một tháng đôi lần, có cũng không...
Cố đấm ăn xôi, xôi lại hỏng, (#1)
Cầm bằng làm mướn, mướn không công. (#2)
Thân này ví biết dường này nhỉ,
Thà trước thôi đành ở vậy xong. (#3)
Chú thích:
(#1-) Có bản chép là "hẩm".
(#2-) Tức kể như đi ở đợ cho người ta mà không có tiền công.
(#3-) Tức nói biết thế này thì không thèm đi lấy chồng nữa.
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
ĐÁNH CỜ
Chàng với thiếp đêm khuya trằn trọc,
Đét đồn (#1) lên đánh cuộc cờ người.
Hẹn rằng đấu trí (#2) mà chơi,
Cấm ngoại thủy (#3) không ai được biết.
Nào tướng sĩ dàn ra cho hết,
Để đôi ta quyết liệt một phen.
Quân thiếp trắng, quân chàng đen,
Hai quân ấy chơi nhau đà đã lữa.
Thoạt mới vào, chàng liền nhẩy ngựa, (#4)
Thiếp vội vàng vén phứa tịnh (#5) lên,
Hai xe hà, chàng gác hai bên,
Thiếp sợ bí, thiếp liền ghểnh sĩ.
Chàng lừa thiếp đương khi bất ý,
Đem tốt đầu dú dí vô cung. (#6)
Thiếp đang mắc nước xe lồng,
Nước pháo đã nổ đùng ra chiếu.
Chàng bảo chịu, thiếp rằng chửa chịu,
Thua thì thua quyết níu lấy con. (#7)
Khi vui nước nước non non,
Khi buồn lại giở bàn son quân nga. (#8)
Chú thích:
(#1-) Đét đồn là tiếng lái của đốt đèn.
(#2-) Đấu trí nghĩa là thử tài trí nhau xem ai giỏi hơn ai.
(#3-) Ngoại thủy là nước ngoài, tức người ngoài.
(#4-) Tức quân mã.
(#5-) Quân tượng.
(#6-) Chỗ phạm vi con tướng.
(#7-) Con đây tức con cờ.
(#8)- Chỉ bàn cờ và quân cờ.
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
ĐÁNH ĐU
Tám cột khen ai khéo khéo trồng,
Người thì lên đánh, kẻ ngồi trông.
Trai đu gối hạc khom khom cật,
Gái uốn cong lưng ngửa ngửa lòng.
Bốn mảnh quần hồng bay phất phới, (#1)
Hai hàng chân ngọc duỗi song song.
Chơi xuân đã biết xuân chăng tá ? (#2)
Cột nhổ đi rồi, lỗ bỏ không!
Chú thích:
(#1-) Vì mỗi lần đánh đu thường hai người cùng chung một cái đu, đứng quay mặt vào nhau. (có bản chép "bay phới phới")
(#2-) Vì đánh đu là một trò chơi xưa thường mở vào những ngày hội trong mùa xuân. (có bản chép "chơi xuân đã biết")
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
DỆT VẢI
Thắp ngọn đèn lên thấy trắng phau,
Con còn mấp máy suốt đêm thâu. (#1)
Hai chân đạp xuống năng năng nhắc,
Một suốt đâm ngang thích thích mau.
Rộng, hẹp, nhỏ, to vừa vặn cả,
Ngắn, dài, khuôn khổ cũng như nhau.
Cô nào muốn tốt ngâm cho kỹ, (#2)
Chờ đến ba thu mới dãi mầu. (#3)
Chú thích:
(#1-) Con cò đây tức con chim bằng gỗ hay bằng sắt hình tựa con cò hay con ác, con quạ, để ở Chỗ trên đầu người ngồi dệt có sợi dây ở mỏ và đuôi để kéo xuống tấm go.
(#2-) Tức muốn cho vải tốt thì phải ngâm sợi trước khi dệt bằng nước hồ hay nước cơm cho kỹ.
(#3-) Dãi mầu tức nhuộm rồi đem đi dãi nắng.
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
GIÀ KÉN KẸN HOM
Bụng làm dạ chịu trách chi ai,
Già kén kẹn hom (#1) ví chẳng sai.
Tiếc đĩa hồng ngâm (#2) cho chuột vọc,
Thừa mâm bánh ngọt để ngâu vầy.
Miệng khôn trôn dại đừng than phận,
Bụng ỏng lưng eo chớ trách trời!
Đừng đứng núi này trông núi nọ,
Đói lòng nên mới phải ăn khoai.
Chú thích:
(#1-) Do câu tục ngữ "Già kén kẹn hom, lấy phải thằng còm thì sáng mắt ra", tức kén chồng mãi thì khi quá lứa, lỡ thì, sẽ lấy phải một chàng chẳng ra gì.
(#2-) Hồng ngâm là quả hồng đem ngâm ăn rất ngon, là một thứ quả quí
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
ỐC NHỒI
Bác mẹ sinh ra phận ốc nhồi, (#1)
Đêm ngày lăn lóc đám cỏ hôi.
Quân tử có thương thì bóc yếm, (#2)
Xin đừng ngó ngoáy lỗ trôn tôi.
Chú thích:
(#1-) Bác mẹ Ở đây cũng có nghĩa chỉ trời đất nữa, vì người xưa thường nói trời là cha, đất là mẹ.
(#2-) Yếm ốc tức vẩy ốc, trùng tên với cái yếm của đàn bà con gái che trước ngực xưa
HẾT
--------------------------------------------------------------------------------
QUẢ MÍT
Thân em như quả mít trên cây
Da nó xù xì, múi nó dầy.
Quân tử có thương thì đóng cọc, (#1)
Xin đừng mân mó, nhựa ra taỵ
Chú thích:
(#1-) Khi quả mít gần chín, muốn ăn mau, người ta thường hạ xuống lấy cọc tre hoặc gỗ đóng vào cuống, đem phơi nắng cho chảy hết nhựa đị Cũng có bản chép "Quân tử có yêu thì đóng nõ".
HẾT
