Gia đình thầy H. về lại nhà chậm đi sau một tuần. Nhà cũ bị hư hại nặng, nhưng đồ đạc còn lại được chút ít để dùng tạm. Cũng như bao nhiêu người hồi hương trở về, gia đình thấy H. nhận được trợ cấp về tiền bạc, thực phẩm và quần áo.
Sự hồi sinh, tuy rất cố gắng nhưng tiến chậm. Cho đến lúc này, thành phố cũng chưa dọn dẹp được hết những tàn tích của chiến tranh. Nhưng mọi người đều cùng đã trở lại cuộc sống bình thường. Vì chiến trận vừa qua làm gián đoạn, các trường đóng cửa, thời gian học bị mất cho đến tháng chín là bắt đầu mùa tựu trường. Vì lý do này, các học sinh trong vùng có chiến trận thuộc lớp đi thi, được dự một kỳ thi đặc biệt.
Năm học mới, trường Nguyễn Hoàng tạm thời lấy cơ sở một trường tiểu học ở quận Hải Lăng. Và theo lệnh ông quận trưởng, các lớp tiểu học của trường này được phân lẻ ra, chuyển đến học tạm các trường khác tiểu học khác trong quận hay xã.
Những giáo sư cũ Nguyễn Hoàng gặp lại đông đủ. Nhưng số học sinh, mỗi lớp đều thiếu. Trong sự thiếu hụt này. một số ít rời hẳn Quảng Trị đi xa luôn vào các tỉnh phía Nam, còn một số đông, bị chết, hoặc bị kẹt lại bên kia bờ bắc sông Thạch Hãn do địch kiểm soát. Trong buổi chào cờ đầu năm học, trường dành một phút mặc niệm để nhớ đến các anh lính chiến sĩ và nhớ thương đồng bào, học sinh đã chết trong cuộc chiến vừa qua.
Nơi đây, sinh hoạt trong quận lỵ cũng vừa mới hồi sinh. Cũng như ở đây, bạn tìm ra được khung cảnh thanh bình trong không khí chiến tranh. Từ nơi này đến biển xa khoảng mười cây số, bạn tới đó được. Bạn có thể tới biển vào ngày thường, và cả những ngày giông bão nữa. Khi bạn tin rằng, mình đang nhớ biển cứ gì phải đợi có những ngày hè, những đêm trăng, mà khi cảm thấy nhớ, dù trong mưa, trong gió bạn cũng nên đi.
Có một câu chuyện khá dài, nhiều chi tiết, đã có một lần tôi kể cho bạn nghe, nay chuyện đó dã được viết ra, còn cất giữ, và người con gái trong câu chuyện này thực sự có lịm ngất đi trong nhiều phút giây, nhưng rồi nàng hồi tỉnh lại, và còn được sống.
Bây giờ, bạn cũng chưa mong gì lắm ngày nàng trở lại thành phố Quảng Trị (nàng có ở thành phố này ít năm hồi mới di cư vào miền Nam) rồi xa khỏi nơi đây nhưng nàng nói với tôi, thành phố đó vẫn là của nàng. Y hẳn như thế, trong những ngày mưa triền miên, bạn nhớ Barbara, như trong tôi vẫn yêu, vẫn nhớ, vẫn ôm giữ bóng nàng.
Mùa hè vừa mới thấy xuất hiện, bỗng dưng biến mất như một người lữ khách đã lên tàu vào lúc hoàng hôn.
Không có ai biết được tông tích của người đàn trú ông mưa đã gọi tên Barbara, anh ta còn sống hay đã chết, cũng không nữa biết gì về cô gái Barbara.
Nhưng trời mưa, thành phố ấy vẫn nhớ đến chiến tranh trong nỗi u ám quạnh quẽ. Và, thành phố ấy nay như một đơn vị quân lính bị xóa tên, chẳng còn lại chút dấu vết.
Giữa tháng mười, Phượng Nga nhận nhiệm sở mới, dạy trường Nữ Hồng Đức Đà Nẵng.
Đà Nẵng, còn có tên là Tourane do người Pháp đặt. Phượng Nga sinh trưởng ở thành phố này, và có gia đình đang cư ngụ ở đây. Ngày hôm ấy Ý Tâm đến đây, nàng đã kể cho Ý Tâm nghe về cô em gái Mỵ Châu và tuổi thơ của nàng. Và, qua bao lời tâm sự dành cho nhau, nàng biết Ý Tâm đã có quen một người bạn trai cùng tuổi, sau đó anh ta đi xa, rồi trở lại nơi này chiến đấu trong một đơn vị giải tỏa thành phố, và anh ta ngã gục, nằm chết bên dưới chân tháp nước của nhà ga.
Hãy nhớ lại hết bài thơ Barbara của thi sĩ Prévert, để biết rằng anh ta là một người lính đã tữ trận.
Bên ngoài thành phố Đà Nẵng, không khí chiến tranh vẫn đe dọa đời sống của người dân. Ban đêm, đường vắng không có người đi và xe cộ chạy đường dài. Ban ngày, trên quốc lộ I vẫn còn nhiều nơi bị gián đoạn, những người lính phải đi dò mìn, sửa cầu. Tiếng súng vẫn nổ, trên bầu trời trong đêm tối người phi công bay dọc theo dãy núi Trường Sơn với tâm trạng đơn độc. Anh ta nhìn thấy chiến tranh xảy ra ở bên dưới, và quanh anh, có một vài vì sao muốn dẫn đường cho anh bay xa đến một cõi khác.
Từ cuộc chiến trong mùa hè, bao nhiêu người phi công đã chết, ở mỗi thành phố, mỗi khi tiếng phi cơ gầm rú, người ta có cảm tưởng như đó là sự rung chuyển của đất trời.
Trường nữ Hồng Đức nằm trên phố H., toàn nhà chính hai tầng, mỗi tầng có 6 phòng học. Khu văn phòng riêng biệt, khá rộng rãi, giữa sân chơi có trồng cây để lấy bóng mát. Phượng Nga đến trường này, gây một ấn tượng lạ thường. Buổi đầu tiên gặp gỡ, nàng phải trả lời nhiều câu hỏi, rốt cùng người ta vẫn cứ ngạc nhiên khi biết rằng nàng sinh trưởng, lớn lên ở đây. Quả thực, nàng biết người này, người kia ái mộ, săn đón, bắt chuyện làm quen nàng, vậy mà nụ cười trên ánh mắt, trên cửa miệng không làm cho nàng cảm thấy vui.
Nàng vẫn phụ trách dạy môn Vẽ, môn Văn và Địa lý ở các lớp nhỏ. Ở đây, nàng có được thì giờ rộng rãi hơn, nhất là được gần nhà, không phải lo lắng gì cả.
Nàng dạy các lớp trong buổi sáng. Buổi chiều nghỉ, nàng đọc sách, vẽ tranh, hoặc chơi dương cầm.
Nàng rất nhớ những tháng năm sống, dạy học ở Quảng Trị khi tiếng nhạc dương cầm trỗi lên. Và, nàng trở lại nơi chốn đó trong lúc dạo đàn, vừa nghe tiếng đàn.
Cơn gió gây nên tiếng động khi đập vào cửa kính. Bên ngoài cảnh vật bắt đầu thay đổi, màu nắng vội vàng xóa nhanh, từng đám mưa thẳng một đường đi xuống, từng lớp mây dày xám vần chuyển trên bầu trời, bỗng dưng cả buổi chiều thức dậy.
Trên một quãng phố vắng, Phượng Nga bước di một mình, bóng nàng in lên trong ánh nắng một chiếc áo dài màu xanh da trời. Nàng đi trên vỉa hè lát đá, những chiếc lá còn trong mùa thu cũ lặng lẽ rớt xuống trên vai áo nàng, thật nhẹ nhàng, lãng quên. Khi gặp một ngã tư có con đường dẫn ra bờ sông, nàng dừng bước. Phía xa đó, dòng sông trải rộng chảy về các làng quê. Rồi, từ chỗ ngã ba sông, nó đi một mình đến cửa biển.
Quanh ngã tư của khu phố, có bờ tường cũ, rêu xanh, có một dãy nhà ngói cổ, và những hàng cây bên đường được trồng lâu năm là hiện thân cho một quá khứ. Nàng xuống lối vỉa hè băng qua con đường bên kia, và nơi đây, ánh nắng phơi qua hàng cây, trên bờ những tấm áo rất đẹp. Có sự xuất hiện ở nơi này, bóng một người đi xe đạp lặng lẽ, hai chiếc ô tô nhỏ, đậu cùng chiều, và hàng cây hai bên lá rụng xuống mỗi lúc một nhiều.
Nàng vào lối cổng Ty Bưu điện, bước lên ba bậc thềm tam cấp. Nàng đi đến quầy mua tem, dán lên một chiếc phong bì, xong quay bước đi đến chỗ thùng thư, nhẹ nhàng thả lá thư xuống.
Lá thư nhắc nàng nhớ nghĩ đến một người bạn.
Trước thềm cửa, nàng nhìn ra khu phố.
Nàng vẫn còn đứng đó đến khi buổi chiều tắt nắng
Rồi, trời đổ mưa.
Mây lụi tàn
Như những con chó mất dạng.
Mưa càng nặng hạt, đến lúc át đi cả tiếng đàn dương cầm. Bỗng dưng thành phố khuất dạng. Nàng đứng lên, bật sáng cả căn phòng hết mấy ngọn đèn.
Tiếng mưa đổ dồn nghe như tiếng gầm thét như bom đạn.
Không có ai cả, ngoài một mình nàng ở đây.
Cô em gái hỏi nàng:
- Anh Thụy có người yêu chưa?
(Hết tập I)
