Nhiều tác giả
Kể Chuyện Thành Ngữ Tục Ngữ Sách Xuất Bản khổ 14,5x20.5cm
Ngày 26/4/2005.
Lời Nói Đầu1. Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ là bộ sách do những người nghiên cứu ngôn ngữ, Hán Nôm, văn hóa dân gian viết theo hướng ngôn ngữ ứng dụng. Sách chọn và giải nghĩa trên 300 thành ngữ và tục ngữ có nguồn gốc khác nhau đang được dùng trong tiếng Việt hiện đại.
2.1. Khác với các sách thành ngũ, tục ngữ trước đây. Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ không thu nhập và giải nghĩa tất cả các thành ngữ, tục ngữ trong tiếng Việt, mà chỉ lựa chọn và giải thích những thành ngữ, tục ngữ được xem là khó hiểu và khó dùng đúng, gắn liền với các tích, các điển cố, các phong tục, tập quán, nghi lễ, tôn giáo, truyền thống văn hóa, tư tưởng… của dân tộc, xuất hiện trong các thời kỳ văn hóa - ngôn ngữ khác nhau. Chẳng hạn, cuốn sách đã đưa vào thành ngữ tai bay vạ gió, đèo heo hút gió, con chấy cắn đôi, hương lửa ba sinh, cả * lấp miệng em, ăn cháo đái bát,… nhưng lại không đưa vào các thành ngữ, tục ngữ dễ hiểu, có thể luận ra nghĩa nhờ vào các từ tạo thành chúng, như nóng như lửa, đen như cột nhà cháy, miệng nói tay làm, thậm chí cả tiền mất tật mang, mạnh vì gạo bạo vì tiền, v.v…
2.2. Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ cũng khác với các sách thành ngữ, tục ngữ có trước ở điểm nó không chỉ giải thích ý nghĩa đương đại của thành ngữ, tục ngũ mà còn cung cấp cho người đọc một bối cảnh văn hóa - ngôn ngữ để hiểu rõ xuất xứ hay nguyên lai của cả câu thành ngữ và nghĩa từ nguyên của các yếu tố tạo thành chúng. Khi giải thích thành ngữ gương vỡ lại lành, ngoài việc nêu ý nghĩa đương đại của nó là “nói về sự hàn gắn, chắp nối lại mối tình cũ đã tan vỡ”, trong “Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ” các tác giả còn chỉ ra gốc Hán của thành ngữ này là phá kính trùng viên và dẫn thêm câu chuyện tình giữa Từ Đức Ngôn và Nhạc Xương bên Trung Quốc, đời nhà Trần để nói rõ nguyên do xuất hiện của nó trong tiếng Việt hiện nay. Hoặc, khi giải thích thành ngữ vênh váo như bố vợ phải đấm, cuốn sách cũng không dừng lại ở việc đưa ra ý “chỉ người kiêu căng hợm hĩnh, dương dương tự đắc”, mà còn từ cái nghịch lý đã bị đấm mà lại còn vênh váo, để truy tìm dạng đích thực của nó. Hơn thế nữa, ai đấm? Con rể hay người ngoài? Và, kết quả tìm kiếm đã cho phép các tác giả ‘khẳng định rằng, không những ở đây chẳng có bố vợ, cũng chẳng có ai đấm, do đó cũng chẳng có người nào vênh váo, mà chỉ có vênh váo như khố rợ phải lấm!
3. Mục đích của cuốn Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ là cung cấp cho độc giả, trước hết là giáo viên và học sinh trường phổ thông các cấp, nhất là giáo viên dạy văn và ngôn ngữ, tục ngữ tiếng Việt, góp phần vào việc dạy văn và dạy ngôn ngữ trong nhà trường.
Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ cũng có thể được coi là loại sách phổ cập kiến thức dùng cho những người làm công tác xuất bản, báo chí, tuyên truyền và đông đảo mọi người nhằm hướng tới cách dùng đúng, dùng hay các thành ngữ, tục ngữ khó trong tiếng Việt. Biết dùng đúng và dùng hay các thành ngữ, tục ngữ cũng là yêu cầu quan trọng của tính chuẩn mực ngôn ngữ, vốn là vấn để đang được đặt ra cấp bách đối với tiếng Việt hiện nay.
4. Đi tìm nguồn gốc và nghĩa từ nguyên của thành ngữ, tục ngữ là công việc khó khăn, đòi hỏi người viết phải có sự hiểu biết sâu sắc về nhiều lĩnh vực khác nhau, vì vậy, “Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ” sẽ không tránh khỏi những sai sót. Chúng tôi mong nhận được sự góp ý của các bạn đọc.
Các tác giả