Download
Hai chữ "Tác pháp" là chỉ ấn định ra pháp luật. Còn chữ "Tệ" là chỉ cái chết. Câu thành ngữ này có nghĩa là tự mình ấn định ra pháp luật khiến mình bị hại. Thường dùng để ví về hiện tượng tự làm tự chịu.
Câu thành ngữ này có xuất xứ từ "Sử Ký - Thương Quân Liệt Truyện".
Nhằm khiến nước Tần nhanh chóng giàu mạnh lên, Tần Hiếu Công đã ra lệnh cho Thương Ương cải cách các chế độ nhà nước. Thương Ương vốn biết muốn pháp lệnh mới nhanh chóng đi sâu vào lòng người, thì phải tạo dựng uy tín triều đình trong lòng dân. Nên ngay trong ngày đầu ban bố pháp lệnh mới, ông liền ra lệnh cho dựng một cây cột cao 3 trượng trên khoảng đất trống ở ngoài cửa thành, rồi dán cáo thị rằng: "Ai rời được cây cột này ra xa một trượng thì sẽ được thưởng 10 lạng vàng".
Dân chúng mới đầu chỉ đến vây quanh để xem, chứ không ai dám động tới. Họ cơ bản không tin trên đời lại có chuyện béo bở như vậy. Thương Ương thấy vậy lại ra lệnh nâng cao dần mức tiền thưởng lên tới 50 lạng vàng. Cuối cùng có một người mạnh bạo bước ra rời được cây cột ra xa một trượng, anh ta quả được thưởng 50 lạng vàng. Bấy giờ dân chúng mới tỏ ra tin tưởng ở triều đình.
Ít lâu sau, thái tử Tứ vi phạm luật mới, Thương Ương liền bắt thầy dạy của thái tử phải chịu tội thay, rồi cắt mất mũi của ông này. Sau sự việc này, dân chúng càng trở nên tuân thủ pháp luật và chăm chỉ lao động hơn, nên nước Tần nhanh chóng trở nên giàu mạnh.
Sau khi thái tử Tứ lên ngôi, liền đổ vạ cho Thương Ương tội mưu phản, để trả mối thù xưa.
Thương Ương trên đường chạy trốn muốn vào nghỉ trong nhà trọ, nhưng vì ông không mang theo chứng minh thư, nên chủ nhà trọ từ chối không cho ông nghỉ trọ. Vì điều này cũng nằm trong luật mới, nên Thương Ương nhanh chóng bị vua Tần bắt được, rồi xử năm ngựa xé xác theo luật mới do chính Thương Ương đặt ra.
Văn Học Trung Quốc (cri.com)
