Nhị Thập Tứ Hiếu

[YaHuy]

Mấy bài này do Như Vân soạn, YH chỉ có công đem vào diễn đàn mà thôi

Lời nói đầu:: Khi soạn truyện Nhị Thập Tứ Hiếu, Như Vân dùng thơ diễn Nôm trong quyển Nhị Thập Tứ Hiếu của cụ Lý Văn Phức, 24 bài thơ bằng Hán ngữ của nhà thơ Quách Cư Kính đời nhà Nguyên, bộ tranh vẽ của cố hoạ sĩ Trần Thiếu Mai, và một số tài liệu khác về 24 vị hiếu tử mà Như Vân sưu tập được trên các mạng lưới Hán văn khả tín.

Một số từ ngữ và tên nhân vật trong bài của cụ Lý Văn Phức có chỗ khác biệt với nguyên tác Hán ngữ, Như Vân nghĩ có lẽ do lỗi của người đánh máy khi đưa vào mạng, nên đã mạn phép hiệu đính lại cho đúng với nguyên tác. Tuy Như Vân đã tham khảo ít nhất 5 nguồn bên nguyên tác Hán văn trước khi hiệu đính lại, nhưng chắc chắn vẫn không tránh khỏi nhiều sơ sót, hy vọng các bậc cao minh có thể bổ túc những điểm thiếu sót của Như Vân để bài soạn này được hoàn chỉnh hơn.

Tiểu-sử cụ Lý Văn Phức

Cụ Lý văn Phức tự là Lân Chi, hiệu là Khắc Trai, người làng Hồ-khẩu, huyện Vĩnh-Thuận, tỉnh Hà Nội, sinh vào năm Ất Tỵ (1785). Cụ là bậc túc nho, văn-học uyên-bác, đỗ cử-nhân khoa Kỷ-Mão (1819), triều Gia-long thứ 18. Ông làm quan luôn ba triều: Minh-mệnh, Thiệu-trị và Tự-đức.

Trong cuộc đời làm quan, ông bị nhiều lần thăng giáng, và được cử đi công cán nhiều nước ở viễn đông.

Khoảng năm Tân-sửu, Thiệu-trị nguyên niên (1841), sung chức chánh-sứ sang Tàu và nhiều lần được cử đi phái-bộ các nước lân-cận với nước ta. Mỗi lần đi đâu về, cụ đều có soạn thành bút ký hay thi-tập.

Năm Canh-dần, Minh-mệnh thứ 11 (1830), đi phái bộ Tiểu tây Dương, cụ soạn tập "Tây hành kiến văn lục hay Kỷ-lược.

Hai năm Quý-tỵ và Giáp-ngọ, Minh-mệnh thứ 14, 15 đi phái-bộ Tân-gia-Ba (Singapour); Lữ-tống (Lucon) Quảng-đông, cụ soạn 2 tập "Việt-hành ngâm hoặc Thi-thảo" và "Việt-hành tục ngâm". Khi đi Áo-môn (Macao), cụ soạn tập "Kinh hải tục ngâm"

Ngoài ra cụ còn có mấy bộ bằng quốc âm: "Phụ châm tiện lãm", "Tự thuật ký", "Bất phong lưu truyện", "Sứ trình tiện lãm khúc" và bản "Nhị-thập-tứ hiếu" này.

Vào năm 1849, ông bị bệnh mà mất, nhà vua liền cho truy thụ Lễ Bộ Hữu Thị Lang.

Bài thơ mở đầu cho bộ truyện này là của cụ Lý Văn Phức:

Nhị Thập Tứ Hiếu

Người tai mắt đứng trong trời đất,
Ai là không cha mẹ sinh thành,
Gương treo đất nghĩa, trời kinh,
Ở sao cho xứng chút tình làm con.
Chữ hiếu niệm cho tròn một tiết,
Thì suy ra trăm nết đều nên,
Chẳng xem thuở trước Thánh Hiền,
Thảo hai mươi bốn, thơm nghìn muôn thu.

[YaHuy]

01. NGU THUẤN - HIẾU CẢM ĐỘNG THIÊN



Vua Thuấn, vốn họ Diêu, tên Trùng Hoa, hiệu là Thuấn, thuộc tộc Hữu Ngu Thị, người Ký Châu (tức tỉnh Sơn Tây, huyện Vĩnh Tế bây giờ), sau khi được vua Nghiêu nhường ngôi, vua đổi quốc hiệu là Ngu Thuấn, ở ngôi 48 năm (2255 - 2208 trước Tây lịch). Người đời xưng tặng là Đại Thuấn, hoặc Hữu Ngu Thuấn.

Mẹ ruột Thuấn mất sớm, cha là Cổ Tẩu tục huyền, sinh được một em trai, đặt tên là Tượng. Cổ Tẩu ngu muội, bạo ngược, tánh tình mẹ kế ương gàn, hiểm độc, còn Tượng thì hỗn xược, ngang tàng, nhưng cha và mẹ kế lại hết lòng yêu Tượng. Tượng và mẹ cứ ở một bên gièm pha nói xấu, khiến Cổ Tẩu sinh lòng ghét bỏ Thuấn, cả ba thường tìm cách hãm hại Thuấn.

Ngày kia Cổ Tẩu bảo Thuấn lên lợp lại lẫm lúa, đợi Thuấn leo lên tuốt phía trên rồi thì ở dưới này Tẩu và Tượng rút bỏ cầu thang và phóng hỏa đốt lẫm. Thuấn nhờ có hai cái nón lớn đội đầu che dưới, nhảy xuống đất an nhiên vô sự.

Một ngày khác, Cổ Tẩu sai Thuấn đào giếng. Thuấn đào được hai ba thước thì ở trên này cha và em lấp đất toan giết ông. May là ông đã có lòng ngừa trước, nên đã đào thêm hang ngách để thoát ra ngoài, nhờ vậy mà được thoát nạn.

Những việc tương tự như vậy cứ thường xuyên xảy ra, nhưng lần nào Thuấn cũng thoát hiểm. Từ đó mỗi khi thấy cha mẹ và em có lòng hại mình, thì Thuấn trốn khuất sang một bên, đợi đến khi ba người cần đến thì Thuấn lại xuất hiện để giúp đỡ, lúc nào cũng hết lòng thờ phụng mẹ cha và hòa ái với em, tuyệt nhiên không bao giờ có chút ý gì hờn oán.

Tiếng lành đồn xa, vua Nghiêu muốn tìm hiểu cặn kẽ, bèn đem hai người con gái là Nga Hoàng và Nữ Anh gả cho Thuấn, lại sai chín người con trai của vua đến cùng Thuấn kết giao bầu bạn. Thuấn cưới vợ về vẫn tiếp tục ở tại ven sông Quy, giữ tròn phẩm hạnh, hai nàng công chúa kính phục chồng, nên cũng hết lòng hết dạ thờ phụng cha mẹ chồng và chăm lo cho gia đình, không dám có tí gì biếng trễ. Chín người con trai của vua Nghiêu cũng hết lời ca ngợi đức độ của Thuấn với cha.

Khi ấy, ở núi Lịch (Lịch Sơn) thường có ác thú xuất hiện, dân chúng tánh tình hung dữ, bạo tàn. Tượng bày mưu xúi Cổ Tẩu sai Thuấn đến Lịch Sơn cày ruộng, mong mượn tay thú dữ và bạo dân nơi đó để trừ khử Thuấn. Nhưng lạ thay, khi Thuấn đến đó thì thú dữ đâu không thấy, lại thấy từng bầy voi kéo đến giúp Thuấn cày xới ruộng nương, và từng đàn chim chóc bay xuống nhổ giúp cỏ dại ở ruộng đem sang nơi khác. Dân chúng sống quanh đó thấy vậy, cho rằng lòng hiếu của Thuấn đã cảm động đến trời cao, nên trời mới sai voi và chim chóc đến giúp ông, bởi vậy họ đều kính phục, vâng lời Thuấn dạy, sống hòa ái và tương trợ lẫn nhau.

Thấy Thuấn trở về bình an, lại được nhiều người quy phục, Tượng lại bàn cùng Cổ Tẩu sai Thuấn đến hồ Lôi Trạch để đánh cá. Hồ Lôi Trạch là chỗ thường xảy ra sóng to gió lớn, cuốn chết không biết bao nhiêu tánh mạng của dân chài, nhưng khi Thuấn tới nơi thì sóng êm gió lặng, một chút phong ba cũng không có.

Cổ Tẩu tức giận, bèn sai Thuấn một mình lên làm đồ gốm nơi Hà Tân. Hà Tân nằm ở phía bắc của Vĩnh Tế, dân số thưa thớt, đất đai xấu không thích hợp cho việc làm đồ gốm, Cổ Tẩu định bụng là nếu Thuấn làm không tròn việc thì sẽ trách phạt nặng nề. Thuấn đến nơi, không những làm ra được đồ sứ đẹp đẽ, mà còn bày cách và chỉ dẫn cho dân chúng trong vùng chế biến thêm được nhiều đồ sứ đặc biệt, nổi tiếng khắp vùng. Dân chúng hay tin, kéo nhau về Hà Tân lập nghiệp, không bao lâu Hà Tân trở nên trù phú và dân cư đông đúc.

Trong lòng của Thuấn chỉ có cha mẹ, chỉ cần làm vui lòng cha mẹ, không hề nghĩ đến việc sai trái của cha mẹ, do vậy, dù bị cha ruột, mẹ ghẻ, và em trai ghét bỏ, nhiều phen hãm hại, Thuấn cũng không hề oán giận, lúc nào cũng hết lòng trên hiếu kính với cha mẹ, dưới hòa ái cùng em. Lâu ngày, cha, mẹ ghẻ và em cảm động, đổi lòng thương Thuấn. Hai vợ là Nga Hoàng và Nữ Anh đều giữ đúng phụ đạo, cư xử thuận thảo với nhau.

Sau khi lên ngôi, Thuấn nêu gương Ngũ Luân cho dân noi theo. Năm điều luân lý đó là: làm cha phải có đạo nghĩa, làm mẹ phải có lòng từ ái, làm anh chị phải thân ái cùng em, làm em phải cung kính huynh trưởng, làm con phải hiếu thảo, gia đình hoà thuận, làng xóm lấy lòng chân thật mà đãi nhau.

Vua Thuấn biết dùng những người hiền để giúp nước, như dùng Bát Khải và Bát Nguyên để dạy dân noi theo điều lương thiện, dùng ông Tiết làm quan Tư Đồ, dùng ông Hậu Tắc dạy dân cầy cấy, trồng năm loại thóc, dùng ông Cao Đàm làm quan Tư Pháp, v.v.. Vua Thuấn lại đặt ra lệ tuần thú để xem xét quan lại và dân tình, lập ra nhà dạy học thượng tường và hạ tường. Người Trung Hoa bắt đầu có trường dạy học từ đời Đế Thuấn.

Vua Thuấn ở ngôi được 48 năm (2255-2208 trước cn), băng hà tại Thương Ngô, Cửu Nghi Sơn, sau dời ngọc thể về mai táng tại Linh Lăng, tỉnh Giang Nam bây giờ. Sau khi vua Thuấn băng hà, hai bà vợ của vua là Nga Hoàng và Nữ Anh khóc lóc thảm thiết, rồi nhảy xuống tự vận ở sông Tương.

Đời vua Thuấn, tuy rằng chế độ quân chủ nhưng vua lại rất nhân đức, quyền của nhà vua vững bền, việc chính trị rất được lòng dân, nhân dân đều an hưởng cảnh thái bình, ngoài đường chẳng ai lượm của rơi, đêm ngủ không lo đóng cửa ngõ. Cho nên đời sau mỗi khi bàn về việc trị nước, ai ai cũng nhắc đến đời Nghiêu Thuấn để ca tụng chính sách hoàn hảo trong việc chủ trương Vương đạo của hai vị vua nhân đức. Trong "Lục Vân Tiên", cụ Nguyễn Đình Chiểu có câu:

Quán rằng: Nghiêu Thuấn thuở xưa,
Khó ngăn Sào Phủ, khôn ngừa Hứa Do.

Trong sách Trung Dung, Đức Khổng Tử khen ngợi vua Thuấn như sau:

"Hạnh hiếu của vua Thuấn lớn lắm vậy! Luận về đức, Ngài là bậc Thánh nhơn; Luận về sang thì Ngài ở ngôi Thiên tử; Luận về giàu thì gồm bốn biển, ông bà cha mẹ được hưởng cúng tế trong tông miếu (đó là quang ư tiền), con cháu được triều đình ban cho phước lộc (đó là dụ ư hậu)."

Thầy Mạnh Tử cũng khen:

"Đại hiếu chung thân mộ phụ mẫu, ngũ thập nhi mộ dã, dư ư Đại Thuấn kiến chi hỷ!" Nghĩa là: "Người thảo lớn trọn đời thương mến cha mẹ, ta chỉ thấy có một mình ông Đại Thuấn mà thôi.

Thơ Hán Việt:

Đội đội canh điền tượng
Phân phân vân thảo cầm.
Tự Nghiêu đăng đế vị,
Hiếu cảm-động thiên-tâm.

Nghĩa là:

Hàng đàn voi về cày ruộng,
Từng bầy chim đến nhặt cỏ
Nối nghiệp vua Nghiêu lên ngôi báu,
Lòng hiếu-thảo động đến trời.

Dịch nôm của cụ Lý Văn Phức:

Voi về cày ruộng hàng bầy,
Chim về nhặt cỏ hàng ngàn không ngơi.
Giúp vua Nghiêu, nối ngôi trời,
Cho hay hiếu cảm-động vời cao xanh.

Một bản dịch khác của cụ Lý Văn Phức:

Ðức đại thánh họ Ngu, tên Thuấn,
Buổi tiềm long gặp vận hàn vi.
Tuổi xanh khuất bóng từ vi,
Cha là Cổ Tẩu người thì ương ương.
Mẹ ghẻ tính lại càng khe khắt,
Em Tượng thêm rất mực điêu ngoa.
Một mình thuận cả, vừa ba,
Trên chìu cha mẹ, dưới hòa cùng em.
Trăm cay đắng, một niềm ngon ngọt,
Dẫu tử sinh không chút biến dời,
Xót tình khóc tối, kêu mai,
Xui lòng ghen ghét hóa vui dần dần.
Trời cao thẳm mấy lần cũng đến,
Vật vô tri cũng mến lọ người,
Mấy phen non lịch pha phôi,
Cỏ, chim vì nhặt, ruộng, voi vì cày.
Tiếng hiếu hữu xa bay bệ thánh,
Mệnh trung dung trao chánh nhường ngôi.
Cầm thi, xiêm áo thảnh thơi,
Một nhà đầm ấm, muôn đời ngợi khen.


Chú Thích:
• Theo "Sử Ký" của Tư Mã Thiên, vua Ngu Thuấn, tên gọi Trùng Hoa, cha tên là Cổ Tẩu, ông nội là Kiều Ngưu, ông cố là Cự Vọng, ông sơ là Kính Khang. Cha của Kính Khang tên là Cùng Thiền, cha của Cùng Thiền thì lại chính là Chuyên Húc đế, cháu nội của Hoàng Đế. Từ thời Cùng Thiền cho tới đời của vua Thuấn, gia tộc sa sút và thuộc vào giới bình dân. Trước khi vua Thuấn lên ngôi, gia đình vua sinh sống nơi ven sông Quy Thủy, nên con cháu đời sau của vua đều lấy chữ Quy làm họ, lập nên họ Quy thị.
• Quy: Sông Quỵ, còn gọi là Quy Thuỷ. Ðời Xuân-thu có họ Quy, là dòng dõi của vua Thuấn.
• Cổ Tẩu: Cổ là mù, Tẩu là ông già. Cổ Tẩu có nghĩa là ông già mù. Vì ông không phân biệt được thiện ác, kẻ hay người dở, nên người đời bấy giờ mới tặng cho tên là Cổ Tẩu.
• Lịch Sơn: núi Lịch ở phía nam của huyện Lập Thành, tỉnh Sơn Đông. Vì vua Thuấn đã từng ở nơi đây cày ruộng, nên còn được gọi là Thuấn Canh Sơn, lại có tên là Thiên Phật Sơn.
• Ngư Lôi Trạch: đánh cá nơi đầm Lôi Trạch. Đầm Lôi Trạch ở tại phía đông nam của huyện Bộc, tỉnh Sơn Đông .
• Hà Tân: Hà Tân ở phía bắc của huyện Vĩnh Tế
• Nga Hoàng, Nữ Anh: cả hai đều là con gái của vua Nghiêu, và đều được gả cho vua Thuấn. Khi vua Thuấn được vua Nghiêu truyền ngôi, Nga Hoàng được phong làm Hoàng hậu, Nữ Anh được phong làm Quý phi. Tương truyền, khi vua Thuấn băng hà, Nga Hoàng và Nữ Anh (cũng là vợ của vua Thuấn), cùng ra sông Tiêu Tương khóc lóc thảm thiết, nước mắt rơi dính máng trúc đều có vân như hoa, do điềm này mà danh từ Trúc lệ mới có. Có người cho rằng ngày nay còn di tích của bà ở Đông Tương (bên bờ sông Tương).
• Đại Vũ: Khi còn tại vị, vì con là Thương Quân kém tài, vua Thuấn liền truyền ngôi lại cho ông Vũ (con của ông Cổn), lập ra nhà Hạ, tức là vua Hạ Vũ, đời sau xưng tặng là Đại Vũ.

[loving-it]

Đọc xong mình mới thấy bây giờ sao mà Hậu Sinh Khả *í quá. Cám ơn YaHuy đả post bài này cho xem. Không biết tôi thay đổi câu câu này để tả bài trên có được không. Nhờ YaHuy và các bạn góp ý kiến nhé.
Lấy Đạo Nghĩa Để Hóa Hung Tàn.

[YaHuy]

Đọc xong mình mới thấy bây giờ sao mà Hậu Sinh Khả *í quá. Cám ơn YaHuy đả post bài này cho xem. Không biết tôi thay đổi câu câu này để tả bài trên có được không. Nhờ YaHuy và các bạn góp ý kiến nhé.
Lấy Đạo Nghĩa Để Hóa Hung Tàn.

YH không hiểu ý của loving-it định nói gì nên chưa dám góp ý :-)

[YaHuy]

Muội cám ơn Sư Huynh và em gái của Sư Huynh nhiều nhé , những câu chuyện này thật hay , Muội chỉ đọc qua bằng chữ Hán , bây giờ đọc lại chữ Việt thì hiểu nghĩa rõ ràng hơn a ......Muội đợi xem tiếp mí câu chuyên sau nhé Sư Huynh

Em gái YH gửi lời cảm ơn sư muội đã chịu khó đọc bài của her và khen her á

[loving-it]

Đọc xong mình mới thấy bây giờ sao mà Hậu Sinh Khả *í quá. Cám ơn YaHuy đả post bài này cho xem. Không biết tôi thay đổi câu câu này để tả bài trên có được không. Nhờ YaHuy và các bạn góp ý kiến nhé.
Lấy Đạo Nghĩa Để Hóa Hung Tàn.

YH không hiểu ý của loving-it định nói gì nên chưa dám góp ý :-)

YaHuy,
Ý tôi muốn nói là... Nhìn gương của người xưa mà ngày nay dù cho có thắp cạn cả mõ dầu thì khó mà tìm ra những người như vậy. Nên tôi mới xin phép mượn một câu trong Bình Ngô Đại Cáo ... thay đổi chữ... để diển tả cái Đạo và cái Nghĩa của Vua Thuấn. Vì thay chữ đổi lời của của người khác nên mới nhờ YaHuy và các bạn chỉ giáo hộ . Rất cám ơn bạn đả post bài cho xem , và củng đang mong đợi nhửng bài khác để học hỏi thêm.



PS: Nếu bạn cho phép thì tôi xin PM hỏi vài lời mà không nói lên đây được

[YaHuy]

Bạn loving-it hỏi YH về những web site để nghe giảng kinh và truyện Phật giáo, YH đưa vào đây một số trang pháp âm Phật giáo để các Phật tử có thể vào đó tải kinh, truyện xuống nghe.

http://www.lotuspro.net
http://www.quangduc.com
http://www.suoitu.com
http://www.thuvienhoasen.org