ĐỐI NGƯU ĐÀN CẦM
(Đàn gảy tai trâu)
Dịch thuật: YaHuy
Thành ngữ "Đối ngưu đàn cầm" xuất xứ từ Hoằng Minh Tập, chương Lý Hoặc Luận.
Cuối thời Đông Hán, có một vị học giả tên là Mâu Dung, là người nghiên cứu rất thâm sâu về đạo Phật.
Một lần kia, ông đem Phật pháp ra giảng cho một số nho sĩ nghe, nhưng các vị này nghe hoài vẫn không hiểu được sự huyền diệu của đạo, ông thấy vậy, bèn dùng những điển tích trong Thi Kinh và Thượng Thư để giải thích thêm cho họ hiểu thêm về những điều trong kinh điển, một trong những điển tích đó là Đối Ngưu Đàn Cầm, tức là "đàn gảy tai trâu".
Ông kể rằng:
- Thuở xưa, có một nhà âm nhạc nổi tiếng tên là Công Minh Nghi. Ngày nọ, ông nhìn thấy một con trâu đang nhai cỏ gần đó, ông bèn đàn một khúc "Thanh Giác Chi Tháo", điệu nhạc cao nhã, thánh thót êm tai, nhưng con trâu vẫn thản nhiên tiếp tục gặm cỏ, làm như chẳng hề biết tới sự hiện diện của ông. Công Minh Nghi thấy vậy bèn thay đổi cách đàn, lần này ông mô phỏng tiếng ruồi muỗi bay vo ve, tiếng nghé con chơi đùa, điệu nhạc rộn ràng, vui vẻ. Lần này thì con trậu lập tức ngưng ăn cỏ, ve vẫy đuôi và vểnh tai lên để nghe một cách chăm chú.
Mâu Dung ngưng một lát, rồi nói tiếp với các nho sinh:
- Bởi các vị xưa nay chưa từng đọc qua kinh Phật, vì vậy nếu ta đem Phật pháp ra cùng các vị đàm luận thì các vị sẽ rất khó mà lãnh hội những ý tưởng thâm diệu trong đó. Ta biết các vị quen thuộc với kinh điển nho gia, cho nên đã phải viện dẫn lời nói của nho gia để có thể cùng nhau đàm luận. Giống như câu chuyện ta vừa kể ở trên, khúc nhạc Thanh Giác Chi Tháo tuy cao nhã khác thường, nhưng vì nó không thích hợp với con trâu nọ nên nó nghe mà như không nghe, còn khi ta bắt chước tiếng muỗi vo ve, tiếng nghé gọi mẹ, thì con trâu hiểu và lập tức chú ý nghe ngay lập tức.
Thành ngữ "Đối ngưu đàn cầm" thường được dùng để chỉ việc nói đạo lý với người không hiểu đạo lý, nói việc cao siêu với người không có hoặc ít kiến thức.
Ca dao Việt Nam có câu:
Đàn đâu mà gảy tai trâu
Đạn đâu bắn sẻ, gươm đâu chém ruồi
