Phiên bản Việt Nam
Ngưu Lang Chức Nữ
Truyện cổ tích Ngưu Lang Chức Nữ liên quan đến các sao Chức Nữ (Vega) và sao Ngưu Lang (Altair), dải Ngân Hà (the Milky Way) và hiện tượng mưa ngâu diễn ra vào đầu tháng Bảy âm lịch ở Việt Nam. Trong truyện cổ tích Trung Quốc cũng có nhắc tới Ngưu Lang (牛郎) và Chức Nữ (織女) nhưng nội dung câu chuyện cũng như các dị bản thì không giống với truyện của Việt Nam
Thuở xưa, vị thần chăn trâu của Ngọc Hoàng tên là Ngưu Lang, vì say mê nhan sắc của một tiên nữ tên là Chức Nữ nên bỏ phế việc chăn trâu, để trâu đi nghinh ngang vào điện Ngọc Hư . Chức Nữ cũng vì mê tiếng tiêu của Ngưu Lang nên trễ nải việc dệt vải . Ngọc Hoàng giận giữ, bắt cả hai phải ở cách xa nhau, người đầu sông Ngân, kẻ cuối sông .
Nhưng về sau, Ngọc Hoàng nghĩ lại, thương tình nên ra ơn cho Ngưu Lang, Chức Nữ mỗi năm được gặp nhau một lần vào tháng Bảy . Và khi tiễn nhau, Ngưu Lang Chức Nữ khóc sướt mướt. Nước mắt của họ rơi xuống trần hoá thành cơn mưa và được dương thế đặt tên là mưa ngâụ
Thời bấy giờ, sông Ngân trên thiên đình không có một cây cầu nào cả Ngọc Hoàng mới ra lịnh cho làm cầu để Ngưu Lang Chức Nữ được gặp nhau . Các phường thợ mộc ở trần thế được vời lên trời để xây cầu .
Các phường thợ mộc mạnh ai nấy làm, không ai nghe ai . Kẻ muốn làm kiểu này , người muốn làm kiểu kia , cãi nhau chí choé . Ddến kỳ hạn mà cầu vẫn không xong .
Ngọc Hoàng bực tức, bắt tội mấy phường thợ mộc hoá kiếp làm quạ lấy đầu sắp lại làm cầu cho Ngưu Lang Chức Nữ gặp nhau .
Bị hoá làm quạ, các phường thợ mộc lại càng giận nhau hơn . Vì thế cứ tới tháng bảy là loài quạ họp lại sửa soạn lên trời bắc cầu Ô Thước. Và gặp nhau, nhớ lại chuyện cũ nên chúng cắn mổ nhau đến xác xơ lông cánh .
Ngưu Lang Chức Nữ lên cầu , nhìn xuống thấy một đám đen ngòi lúc nhúc ở dưới chân thì lấy làm gớm ghiếc , mới ra lịnh cho đàn chim ô thước mỗi khi lên trời làm cầu thì phải nhổ sạch lông đầu . Từ đó , cứ tới tháng bảy thì loài quạ lông thì xơ xác, đầu thì rụng lông xói xọi .
.
Thất tịch (Trung Quốc)
Trên bầu trời ban đêm về cuối mùa hè người ta nhìn thấy các ngôi sao Ngưu Lang (Altair) và Chức Nữ (Vega) rất cao trên bầu trời đêm và người Trung Quốc đã sáng tạo ra câu chuyện tình yêu có nhiều dị bản như sau:
Chàng chăn bò trẻ tuổi có tên gọi Ngưu Lang (牛郎 - tức sao Altair hay chàng chăn bò, là sao Ngưu Lang) nhìn thấy bảy cô tiên xinh đẹp đang tắm trong hồ và đang đùa giỡn vui vẻ với nhau. Được cổ vũ bởi người bạn đồng hành tinh quái là một con bò đực, chàng đã lấy trộm váy áo của họ và chờ đợi xem điều gì sẽ xảy ra. Các nàng tiên đã cử cô em út và xinh đẹp nhất có tên gọi là Chức Nữ (織女 - tức sao Vega hay nàng tiên dệt vải) ra để lấy lại váy áo. Nàng đành phải làm theo, nhưng do Ngưu Lang đã nhìn thấy thân thể trần tục của Chức Nữ nên nàng đành chấp thuận lời cầu hôn của chàng (đúng như câu "Nam nữ thụ thụ bất thân" của lễ giáo phong kiến). Nàng đã chứng tỏ mình là một người vợ tuyệt vời, còn Ngưu Lang là một người chồng tốt và họ đã sống bên nhau hạnh phúc. Nhưng Thiên Hậu (trong một số dị bản là mẹ Chức Nữ) nhận ra rằng một kẻ tầm thường (tức Ngưu Lang) lại dám cưới một nàng tiên đẹp và bà đã điên tiết (trong các dị bản khác, Thiên Hậu bắt Chức Nữ quay lại làm công việc dệt các đám mây ngũ sắc trên bầu trời vì nàng đã không làm công việc đó kể từ khi lấy chồng). Rút cái kẹp tóc của nàng ra, Thiên Hậu đã vạch ra một con sông rộng trên bầu trời để chia cắt đôi tình lang mãi mãi (vì thế tạo ra sông Ngân và trên thực tế người ta nhìn thấy các sao Ngưu Lang và Chức Nữ nằm ở hai bên của dải Ngân Hà).
Chức Nữ phải vĩnh viễn ngồi trên một bờ sông, buồn bã dệt vải, còn Ngưu Lang chỉ nhìn thấy vợ mình từ xa và phải chịu trách nhiệm nuôi hai con (tức hai ngôi sao bên cạnh nó là Aquila -β và -γ).
Nhưng có một ngày, tất cả các con quạ cảm thấy thương hại họ và chúng bay lên trời để làm cầu (鵲橋, "Ô kiều") phía trên sao Deneb trong chòm sao Cygnus để đôi vợ chồng có thể gặp nhau trong một đêm, là đêm thứ bảy của tháng Bảy âm lịch.
[sửa]
Dị bản
Dị bản này cho là Ngọc Hoàng, hay cha của Chức Nữ là người đã tách đôi tình nhân ra để họ chú tâm vào công việc thay vì chuyện yêu đương.
Sao Deneb là nàng tiên đi kèm khi đôi tình nhân gặp nhau trên cầu Ô Thước.
[sửa]
Lễ hội
Thất tịch (七夕- Qi Xi), đôi khi được người phương Tây gọi là Ngày Valentine Trung Quốc diễn ra vào ngày 7 tháng 7 âm lịch. Nó là ngày hội truyền thống ở Trung Quốc để các cô gái trẻ trưng bày các đồ nghệ thuật tự tạo trong ngày này và để cầu mong lấy được ông chồng tốt. Nó còn có các tên gọi khác như:
Khất xảo tiết (乞巧節; qǐ qiǎo jié - Lễ hội thể hiện tài năng)
Thất thư đản (七姐誕; qī jiě dàn - Sinh nhật cô em thứ bảy)
Xảo tịch (巧夕; qiǎo xì - Đêm kỹ năng)
Nhật Bản cũng kỷ niệm lễ hội này, gọi là lễ hội Tanabata, để kỷ niệm ngày gặp gỡ của Orihime (tức Vega) và Hikoboshi (tức Altair).
[sửa]
Thiên văn
Khoảng cách của Ngưu Lang và Chức Nữ đến Trái Đất rất xa. Sao Ngưu Lang cách Trái Đất khoảng 16 năm ánh sáng. Sao Chức Nữ còn xa hơn nữa: 23 năm ánh sáng. Vì ở xa như vậy, nên chúng ta chỉ thấy hai thiên thể này như hai chấm sáng nhỏ trên bầu trời. Với khoảng cách như vậy, nếu cứ cho là họ có thể đi với vận tốc cỡ 1.000 km/h (khoảng bằng vận tốc máy bay phản lực) thì cũng mất tới 43 triệu năm mới gặp nhau được chứ không phải như trong truyện cổ tích.
Thực tế, Ngưu Lang và Chức Nữ là hai định tinh lớn hơn cả Mặt Trời. Thể tích của Ngưu Lang lớn gấp 2 lần và của Chức Nữ gấp 21 lần Mặt Trời. Bề mặt của Ngưu Lang nóng tới 9.000 độ C (Mặt Trời là khoảng 6.000 độ C) và cường độ ánh sáng mạnh gấp 10 lần của Mặt Trời. Chức Nữ còn dữ dội hơn nhiều, với nhiệt độ bề mặt lên tới 10.000 độ C, và nó có ánh sáng màu sáng xanh.
