Thành Phố Đà Lạt khởi thủy là một thành phố vùng cao nguyên , có một độ cao thích hợp nên khí hậu rất ôn hòa và đặc biệt là thành phố khí hậu ôn đới trong một xứ nhiệt đới. Thành phố này do ông bác sỹ Pháp Yersin (Ngày nay có tên đường ở VN , song song với đường Calmette ,thông qua Q 4 Sài Gòn ) tìm ra khi ông dẫn đòan thám hiểm đi tìm vùng đất để lập thành phố mới. Nhu cầu lập nên thành phố cao nguyên mới này là do thế chiến thứ nhất nổ ra ở Châu Âu , người Pháp không thể về nghĩ hè ở Pháp được nên họ mới có ý tìm một thành phố mới tương đối mát mẽ ở cao nguyên VN để làm nơi nghĩ hè cho họ.
Tên gọi Đà Lạt có nhiều giã thuyết , nhưng đáng tin cậy thì tôi thấy có hai giã thuyết là : Khi đòan người ngựa dừng lại con suối , thấy có một nhóm người đang tắm suối B.S Y mới hỏi họ tên suối này là gì thì được trã lời là Đa Lát ( Suối của người Lat , theo tiếng của sắc dân Lat này) , và khi ông thấy địa điểm này thích hợp để xây dựng nên thành phố mới nên ông mới xin chọn nơi đây cho việc xây dựng này , và ông củng quyết định xin đặt tên thành phố Đà Lạt. Còn một giã thuyết thì cho là khi đặt tên cho thành phố ông chọn theo chức năng của việc lập thành phố là nghĩ ngơi, dưỡng sức khoẻ , nên ông B S Y đã dùng một câu ngạn ngữ Latin ( Tôi quên câu Latin này ) có nghĩa là : Cho Người Này Niềm Vui , Cho Kẻ Khác Sức Khoẻ. Và dùng các mẫu tự đầu tiên mổi chữ ghép lại thành : D... A.... L...... A.... T.....
Về khí hậu thì thành phố này thật là lý tưỡng và ôn hòa , biên độ giao động nhiệt độ không quá lớn , nên lúc hè không nóng , mùa đông không quá lạnh , nên ở châu Á khó mà tìm được một thành phố nào lý tưởng như vậy cho người Âu nghĩ ngơi , và có thể trồng các sãn vật của vùng ôn đới như ở đây.Châu Á , chỉ có duy nhất một thành phố cao nguyên của Phi Luật Tân , cao độ 3000? mét trên mực nước biển , khí hậu mát mẽ quanh năm như Đa Lạt ( tôi củng quên tên ) là có thể so sánh với Đà Lạt mà thôi.
Về công trình kiến trúc thì vì Đà Lạt là thành phố mới và do được thiết kế , nghiên cứu trước nên củng rất đặc biệt. Do điều kiện lý tưởng của địa hình và khí hậu nên chức năng của thành phố ban đầu đã được xác định rỏ ràng là thành phố của du lịch , nghĩ , dưỡng , nghiên cứu khoa học,và giáo dục. Công trình tiêu biểu và khá xưa củ của Đà Lạt là nhà ga xe lữa Đà Lạt mà khi xưa để vẽ Facade cho nhà ga , người Kiến Trúc Sư Pháp đã đến sống và nghiên cứu về bao cảnh Đ L một thời gian mới sáng tác thiết kế ra được. Những chi tiết hoa văn trang trí thông thóang cho các mãng tường là được nghiên cứu mang dáng dấp của những chiếc lá thông ba lá. Trên Đà Lạt có một trung tâm nghiên cứu khoa học đó là trung tâm nghiên cứu phóng vị đồng xạ nguyên tử ,được xây lên từ thời T Thống Ngô Đình Diệm , công trình có dạng là hình tròn mà K T S Ngô Viết Thụ đã đề xuất do kết hợp khoa học mới (nhân tròn nguyên tử ) với tính truyền thống cổ truyền Á Đông ( Lò Bát Quái ). về giáo dục, Đ L có các trường đại học lớn và nổi tiếng như Viện Đ H Đà Lạt , Trường Võ Bị SQ Hiện Dịch Đà Lạt , Trường Kỹ Thuật Yersin ,....
Đà Lạt là một thành phố cao nguyên với đồi núi, hồ , thác nước , thiên nhiên nên thiết kế đô thị là những con đường ôm theo địa hình cao thấp của các cao độ khác nhau nên không có hình ô vuông ,bàn cờ như các đo thị khác , và mổi công trình K T là một tác phẩm kiến trúc được sáng tác khác nhau , hình dáng , mái nhà , màu sắc ,..... là những sáng tác hài hòa với bao cảnh. Trung tâm thành phố là dùng Hồ Xuân Hương làm trung tâm điểm có con suối từ thượng nguồn dẫn xuống uốn lượn theo địa hình, xa xa là dãi núi Lam Viên như bức tường thiên nhiên che chắn cho thành phố , nút thắt phía dưới hồ X Hương là cầu Ông Đạo dẫn vào bến xe Đà Lạt , với nhà thủy tạ " Thanh Thủy " mà những đêm sương mờ trên mặt hồ , nhìn qua bên kia hồ khung cảnh lung linh mờ ảo như một bức tranh thủy mạc tàu. Qua cầu ông Đạo là vào đến trung tâm chợ Đà Lạt được sáng tác bởi Kiến Trúc Sư Ngô Viết Thụ vối công trình khối màu trắng tựa vào lưng đồi đất bên trên , trông xuống phía dưới là một sân đất rộng mà đêm đêm có nhóm đồng bào Thượng tụm về đốt lửa sưởi ấm và bán củi Ngo ( là lỏi của các cây thông trong rừng) cho dân thành phố nhóm lửa bếp mà khi đốt lên nhựa thông bắt lữa dể cháy lên và bốc mùi thơm phức.
Chếch lên bồ đi dạo quanh Hồ X Hương là đồi Cù với bải cỏ xanh mịn điễm lên trên sườn đồi là những hàng thông ba lá và hai lá rất đặc biệt ( vì có lẻ thông hai lá này được con người đem trồng từ nơi khác lại ) . Nhìn ngược lại xuyên qua bờ hồ là mái nhà thờ xưa có hình tượng con gà bên trên. Đặc biệt Đà Lat là thành phố của đi tản bộ , chiều đến ra ngồi trên đồi Cù nhìn qua bên kia hồ là những nam thanh nữ tú khóac ngòai những chiếc áo nhiều màu sắc đang ung dung dạo chơi quanh hồ mà những sương khói lãng đãng trên mặt hồ làm cho cảnh vật nhìn xuyên qua như được thiên nhiên phủ lên một gam màu lạnh mờ ảo của một bức tranh thủy mạc tuyệt vời. Một đặc biệt khác ở Đà Lạt là tiếng thông reo , khi ta ngồi dưới tàng cây thông này , mổi lần một cơn gió thổi qua những đồi thông ,tiếng lá thông rì rào chạy từ xa vọng lại đến gần ta cứ như một trận mưa rào đang chạy tới.
Trong bầu trời xanh cao nguyên pha với màu nước của hồ , thác, suối , màu xanh dịu mát của thông , những màu rực rở của nhiều lọai hoa hồng đỏ , tường vi nhỏ bé , vàng ấm của Mimosa , những ngôi nhà ngói dốc mái đỏ chen trong rặng thông xanh uốn lượn theo địa hình , mùi hương thỏang thỏang của nhựa thông , hòa cùng những mùi hoa dại quangh ta , những cô thiếu nữ dấu mình trong những chiếc áo lạnh nhiều màu sắc với những khuôn mặt tròn trắng mà má lúc nào củng ửng lên màu hồng tươi trẻ , tôi đã muốn ghi lại , chụp bắt giữ lại những hình ảnh này trong trí tôi mãi mãi Đà Lạt ơi.
Hưu Lê
[/center]
